Ang Lihim sa Paglobo ng Kontrata at ang ₱30-Milyong Donasyon: Haharapin Ba ni Chiz Escudero ang ‘Conflict of Interest’ na Banta sa Kredibilidad ng Senado?

Nagsimula sa isang simple, ngunit matapang na hakbang ang usapin na ngayon ay yumanig sa bulwagan ng Senado at nagdulot ng matinding pag-aalinlangan sa integridad ng isa sa pinakamatatagal na mambabatas sa bansa: si Senador Francis “Chiz” Escudero. Ang paghahain ng ethics complaint laban sa beteranong Senador ay hindi lamang isang karaniwang alingasngas sa pulitika; ito ay nagbubunyag ng isang masalimuot na kuwento ng malalaking halaga ng pera, bilyon-bilyong kontrata sa gobyerno, at ang posibilidad ng isang malinaw na conflict of interest na nagdudulot ng hamon sa mismong pundasyon ng pananagutan (accountability) sa mataas na sangay ng lehislatura.

Ang puso ng reklamo, na isinampa ng isang abogado, ay umiikot sa alegasyon na tumanggap umano si Escudero ng ₱30 milyong donasyon para sa kanyang kampanya mula sa isang kumpanya na nakikipagkontrata sa pamahalaan [01:21]. Sa ilalim ng ating batas, malinaw na ipinagbabawal ang pagtanggap ng ganitong uri ng donasyon mula sa sinumang may kaugnayan sa mga kontrata ng gobyerno, isang probisyon na inilatag upang tiyakin na walang magiging impluwensya ang pribadong sektor sa mga desisyon ng mga inihalal na opisyal. Ngunit sa halip na itanggi ang paratang na ito, mismong si Senador Escudero pa ang umamin sa pagtanggap ng pondo, at ang kanyang depensa ay lalong nagdulot ng pangamba: na “ginagawa rin naman daw ito ng ibang pulitiko” [01:48].

Ang depensang ito, na para bang nagiging normalisasyon sa mali, ay lalong nagpatindi sa apoy ng kontrobersiya. Kung ang paglabag sa batas at etika ay nagiging karaniwang gawi, paano pa aasa ang taumbayan na magiging malinis at tapat ang kanilang pamumuno? Ang simpleng pag-amin ni Escudero ay nagbigay-daan sa mga sumusunod na pagtuklas na mas nakakagulat at mas nakababahala.

 

Ang Misteryo ng Nawawalang Milyones at ang Pagsirit ng Kontrata

Ang reklamo ay hindi lamang nagtapos sa pagtanggap ng donasyon. Mas lalo pang lumala ang usapin nang suriin ng mga abogado ang financial statements ng kumpanyang nagbigay ng pondo [02:02]. Ayon sa kanilang pag-aaral, may isang makabuluhang halaga—nasa ₱35 milyon—ang misteryosong nawala mula sa “retained earnings” ng kumpanya [02:12]. Noong una, malinaw itong nakalista sa kanilang record, ngunit sa sumunod na taon, bigla na lamang itong binago, na walang anumang footnote, paliwanag, o malinaw na dokumento kung saan napunta ang pera [02:27].

Kapansin-pansin na halos magkatugma ang nawawalang ₱35 milyon sa idineklara ni Escudero na ₱30 milyong donasyon [02:37]. Nagpapahiwatig ito ng isang “financial pattern” na nangangailangan ng masusing imbestigasyon. Ang tanong: Mula ba mismo sa pondo ng kumpanya, na posibleng pinagkukunan ng kanilang retained earnings, nagmula ang donasyong ibinigay sa Senador? At kung ganoon, bakit kailangan itong itago o burahin sa rekord?

Mas naging seryoso ang sitwasyon nang mapansin na matapos ang nasabing donasyon, biglang lumobo nang sobra ang mga kontrata ng kumpanyang ito sa gobyerno [02:45]. Mula sa mga proyektong nasa daan-daang milyon lamang, umabot na ito sa bilyon-bilyong halaga pagkatapos ng eleksyon [02:53]. Ang mas nakakagulat pa, karamihan sa mga proyektong ito ay nakatuon at naka-focus sa Sorsogon, ang lalawigan na kilalang balwarte at probinsya ni Senador Escudero [02:53].

Hindi maiiwasang magduda ang publiko. Ang pagkakasunod-sunod ng pangyayari—mula sa pagtanggap ng malaking donasyon, sa biglaang paglaho ng pondo sa libro ng kumpanya, at sa spectacular na paglobo ng kontrata ng nagbigay ng donasyon sa probinsya ng tumanggap—ay lumilikha ng isang malakas na imahe ng quid pro quo [03:02]. Kahit walang direktang ebidensya na magdudugtong sa dalawa, ang malinaw na conflict of interest ay hindi maitatanggi [03:11]. Ang isang beteranong mambabatas, na matagal nang nasa serbisyo, ay dapat na mas nagiging maingat sa mga transaksiyong may kaakibat na pagdududa, lalo na kung ito ay may kaugnayan sa mga pondo ng bayan [03:26].

 

Ang Pagsusulit ng Senado: Saan Patutungo ang Ethics Complaint?

Ang ganitong kalaking isyu ay naglalagay sa Senado sa isang matinding pagsubok. Bilang isang institusyon, tanging sa pamamagitan lamang ng Ethics Committee dadaan ang reklamo [03:50], dahil ang mga Senador ay hindi kasama sa mga opisyal na maaaring ma-impeach. Dito papasok ang pinakamalaking hadlang: ang institutional protectionism [06:36].

Batid ng marami na may posibilidad na protektahan ng mga Senador ang isa’t isa. Nakita ito nang lapitan at makipagkamay pa ang ilang kasamahan ni Escudero matapos ang kanyang talumpati [06:45]. Sa ganitong kultura, may malaking posibilidad na ang reklamo ay hindi seryosohin, mapabagal ang proseso, at mauwi lamang sa mga mahahabang pagdinig na walang malinaw na aksyon o resolusyon [06:52]. Ito ang matinding hamon na dapat harapin ng bawat mambabatas: Maninindigan ba sila para sa integridad ng kanilang institusyon, o pipiliin nilang ipagtanggol ang isa sa kanilang hanay?

Ang batas ay malinaw sa pagbabawal ng pagtanggap ng donasyon mula sa mga may kontrata sa gobyerno [04:14]. Ang isyu ay hindi lang kung tinanggap ba ang pera, kundi kung saan ito nanggaling at bakit tila nagtutugma ang mga galaw ng pera at proyekto. Kung may nilabag, kailangan ng parusa. Kung wala, dapat malinaw na maipakita sa publiko ang transparency ng pondo at kung bakit nagkaroon ng ganoong klaseng pagkalito sa financial statement [07:43].

 

Ang Kapangyarihan ng Lagda: Ang Koneksyon sa Badyet ng Bansa

Isang seryosong anggulo na nagpapalalim sa conflict of interest ay ang posisyon ni Escudero bilang isang dating Senate President [08:21]. Ang posisyong iyon ay humahawak sa isa sa pinakamakapangyarihang tungkulin sa pamahalaan: ang paglagda sa General Appropriations Act (GAA), o ang pambansang badyet [08:31]. Hindi basta dumadaan ang pondo ng gobyerno kung hindi ito aprobado ng liderato ng Senado.

Ibig sabihin, mayroon siyang kakayahan na makaapekto sa alokasyon ng bilyon-bilyong pondo, kasama na ang mga proyektong mapupunta sa kanyang sariling probinsya, ang Sorsogon [08:41]. Kaya’t kung may kumpanya na nagbigay ng malaking donasyon, at pagkatapos ay biglang lumaki ang kontrata nito at nakatuon pa sa kanyang probinsya, natural lamang na ang publiko ay magduda. Hindi ito isang simpleng pagdududa; ito ay isang lehitimong pag-aalala tungkol sa pag-abuso sa kapangyarihan [08:56].

Ang pag-amin ng mga nagrereklamo na ang kontrata ng kumpanyang pagmamay-ari ni Lawrence Lubiano ay lumobo sa bilyon-bilyon matapos ang eleksyon, at ang karamihan nito ay nasa Sorsogon, ay isang sequence of events na kailangang ipaliwanag nang husto [09:05]. Alam ni Escudero, bilang abogado at beterano sa pulitika, ang nilalaman ng bawat pahina ng badyet [09:58]. Kaya’t ang tanong: Paano at bakit nakakuha ng malaking bahagi ng pondo ang kumpanyang konektado sa nagbigay ng donasyon sa kanya, at bakit sa Sorsogon naka-focus ang mga kontrata [10:09]?

Ang Huling Haraya: Kredibilidad ng Institusyon

Ang susi sa mas malalim na imbestigasyon ay nakasalalay ngayon sa testimonya mula sa mga nasa mismong proseso ng pagpapatupad ng mga proyekto [10:25]. Kailangang magsalita ang mga taong tulad ng district engineer na humahawak ng mga kontrata sa Sorsogon. Kung may isang whistleblower na lalantad at magbibigay ng direktang ebidensya, lalakas ang kaso at hindi na maitatanggi ang malalim na koneksyon sa pagitan ng donasyon at ng paglobo ng kontrata [10:45]. Ngunit habang nananatiling tahimik ang mga taong ito, patuloy lang na mananatili ang mga tanong at pagdududa.

Sa huli, ang kontrobersiyang ito ay hindi lang tungkol kay Senador Chiz Escudero; ito ay tungkol sa kredibilidad ng buong Senado [11:00]. Ang bawat Senador ay hinalal ng bayan upang maging huwaran at maglingkod nang tapat. Kung ang institusyon na ito ay nagpapakita ng kawalan ng tapang na imbestigahan ang sarili nitong kasamahan at pumoprotekta sa mga nag-aabuso sa sistema, tiyak na mawawala ang tiwala ng mamamayan [11:08].

Nakatitig ang taumbayan sa mga susunod na aksyon ng mga mambabatas. May kakayahan silang balewalain ang reklamo at protektahan ang isa sa kanila, ngunit may pagkakataon din silang ipakita na seryoso sila sa kanilang panata na maglingkod sa bayan [11:34]. Kung talagang mahalaga para sa kanila ang tiwala ng tao, kailangan nilang ipakita ito hindi lang sa salita, kundi sa aksyon—malinaw, mabilis, at walang kinikilingan. Ang laban na ito ay hindi lamang laban sa isang Senador; ito ay laban para sa katotohanan at sa dignidad ng serbisyo publiko [12:05]. Ito na ang pagkakataon ng Senado na patunayan na handa silang ipaglaban ang tama, kahit na ang sangkot ay isa sa kanilang pinakamakapangyarihang kasamahan.