Hindi awtomatikong hahantong sa kaguluhan ang bansa dahil lamang sa pagsasampa ng kasong plunder laban kina dating Pangulong Rodrigo Duterte at Senador Bong Go. Subalit, hindi rin maikakaila na ang isyung ito ay may kakayahang magpukaw ng matinding emosyon, lalo na’t parehong personalidad ay matagal nang nakaugnay sa makapangyarihang sektor ng politika.

Ang ugat ng kontrobersiya

Kamakailan, nagsampa si dating Senador Antonio Trillanes IV ng kasong plunder laban kina Duterte at Go. Ayon sa kanya, umaabot sa bilyun-bilyong piso ang halaga ng mga proyektong imprastraktura ng gobyerno na umano’y napunta sa mga kumpanyang konektado sa pamilya ni Senador Go. Kabilang dito ang ilang malalaking kontratang pinondohan ng pamahalaan, na ayon kay Trillanes ay malinaw na pag-abuso sa kapangyarihan at paggamit ng posisyon para sa pansariling interes.

Mabilis naman itong pinabulaanan ni Senador Bong Go, na tinawag na “black propaganda” ang mga paratang. Giit niya, malinis ang kanyang konsensya at handa siyang harapin ang anumang imbestigasyon. Sa kanyang matapang na pahayag, sinabi niya: “Pag nagkamali kayo diyan, mas gugulo ang bayan.” Isa itong babala na maraming nagbasa bilang pahiwatig ng tensyon at posibleng pagkakabahagi ng publiko kung sakaling hindi maging patas ang proseso.

Ang mas malalim na tanong

Para kay Trillanes, ang ganitong mga pahayag ay hindi dapat tingnan bilang simpleng babala kundi bilang “mensaheng pampolitika.” Ayon sa kanya, ilang beses siyang sinubukang kumbinsihin na umatras, ngunit hindi siya natitinag. “Hindi ako mabibili. Lalo lang akong ginaganahan kapag sinusubukan akong patahimikin,” wika niya. Para sa dating senador, ang katahimikan ay hindi kapalit ng katotohanan — at ang katarungan, gaano man kasakit, ay dapat ipaglaban.

Sa pagitan ng kapangyarihan at hustisya

Ang usaping ito ay hindi lamang banggaan ng dalawang personalidad; ito ay pagsubok sa mga institusyon ng bansa. May kakayahan bang manatiling patas ang Ombudsman, Department of Justice, at mga korte kung ang mga nasasangkot ay kabilang sa pinakamakapangyarihang pangalan sa politika? O mauulit na naman ang siklo ng mga kasong nagsisimula sa sigla ngunit nauuwi sa katahimikan?

Ang pahayag ni Go na “magagalit ang tao” ay maaaring mabasa sa dalawang paraan. Una, bilang tunay na pag-aalala sa posibleng kaguluhan kung mapaglaruan ang hustisya; o ikalawa, bilang paraan ng pagpapakita ng impluwensya — isang paalala sa mga nasa imbestigasyon na ang kanilang desisyon ay may bigat na pampolitika.

Ang hamon sa publiko at sa mga institusyon

Sa gitna ng lahat, nananatiling malinaw ang hamon: kayang bang panindigan ng mga institusyon ang prinsipyo ng pananagutan kahit ang nakasalang ay makapangyarihan? Kung oo, ito ay magiging patunay na lumalakas ang demokrasya; kung hindi, magpapatuloy ang kultura ng impunidad na matagal nang umuukit sa kasaysayan ng bansa.

Para sa mga mamamayan, dapat manatiling mahinahon ngunit mapagmatyag. Ang tunay na kapayapaan ay hindi galing sa takot kundi sa tiwala — tiwala na ang katotohanan, gaano man kabigat, ay kayang panindigan ng batas.

Sa huli

Ang kasong ito ay higit pa sa personal na alitan nina Trillanes, Go, at Duterte. Isa itong salamin ng estado ng ating sistemang pampolitika at pangkatarungan. Kung magiging patas ang proseso, ito’y maaaring maging simula ng pananagutan. Ngunit kung babaluktutin, maaari itong maging mitsa ng pagkakawatak ng tiwala ng sambayanan.

Sa dulo, hindi pagbabanta o kasinungalingan ang magtatakda ng kapalaran ng bansa — kundi ang kakayahan nating harapin ang katotohanan nang may dangal, tapang, at paggalang sa batas.