Sa kasagsagan ng Ikalawang Digmaang Pandaigdig, kung saan ang bawat sulok ng Europa ay nababalot ng lagim ng digmaan, itinayo ng mga pwersa ni Hitler ang isang kulungan na magsisilbing simbolo ng kanilang kapangyarihan—isang muog na idinisenyo hindi lamang para ikulong ang mga bilanggo ng digmaan, kundi para durugin ang kanilang espiritu. Ito ang Stalag Luft III, isang kampong matatagpuan sa Zagan, Poland, na pinamamahalaan ng German Air Force. Ang reputasyon nito ay nauuna pa sa kanyang pangalan: ito ang kulungang “imposibleng” matakasan.

Subalit sa loob ng mga pader na ito, kung saan ang pag-asa ay tila isang malayong alaala na lamang, tatlong determinadong sundalong British ang magpapatunay na walang pader ang sapat na taas o seguridad ang sapat na higpit upang pigilan ang pusong naghahangad ng kalayaan. Sa loob ng 114 na araw, gamit ang isang bagay na kasing-inosente ng kagamitan sa gymnastics, isinagawa nila ang isa sa pinaka-mapangahas at pinaka-henyon na pagtakas sa kasaysayan ng militar. Ito ang kanilang totoong kwento.

Ang Muog na Idinisenyo Upang Supilin ang Pag-asa

Upang maintindihan ang kadakilaan ng kanilang pagtakas, kailangan munang maunawaan ang halimaw na kanilang kinakaharap. Ang Stalag Luft III ay hindi isang ordinaryong kulungan. Ito ay isang high-security facility na itinayo sa lupang buhangin, na sadyang pinili upang gawing napakahirap ang paghuhukay ng mga tunnel—ang buhangin ay madaling gumuho at kitang-kita kapag itinapon sa ibabaw ng mas madilim na lupa.

Ang buong pasilidad ay hinati sa apat na compound, bawat isa ay pinalilibutan ng mga pader na umaabot sa sampung talampakan ang taas. Sa ibabaw nito ay nakarolyo ang mga nakakakilabot na concertina wires—mga matatalim na barbed wire na kayang pumilas ng laman sa isang iglap. Ngunit ang pinakanakakatakot na bahagi ng seguridad ay ang tinatawag na “warning wire.” Ito ay isang alambre na nakalatag sa lupa, mga 25 talampakan ang layo mula sa pangunahing pader. Sa oras na may isang presong makatapak o lumagpas dito, isa itong awtomatikong go signal para sa mga bantay sa matataas na outpost. Walang tanong-tanong. Sila ay agad na papuputukan ng mga sniper rifle at heavy machine gun.

Ang mga Aleman ay hindi nagbibiro. Sa loob lamang ng taong 1942, nasa 60 hanggang 70 na tangkang paggawa ng tunnel ang kanilang natuklasan at napigilan. Ang kabiguan ay may dalawang kahihinatnan: agarang kamatayan mula sa bala, o ang mas mabagal na tortyur sa tinatawag na “cooler.” Ito ay isang bartolina sa ilalim ng lupa, madilim, malamig, at sapat na upang wasakin ang katinuan ng sinumang makulong doon mag-isa sa loob ng sampung araw. Sa lugar na ito, ang pagtatangkang tumakas ay halos katumbas ng pagpapakamatay.

Ang Mga Arkitekto ng Kalayaan

Sa kabila ng madilim na realidad na ito, may tatlong bilanggo na tumangging sumuko. Sila ay sina Oliver Philpot, isang piloto ng British Royal Air Force; Lieutenant Michael “Mike” Codner; at Lieutenant Eric “Bill” Williams. Halos dalawang taon nang bilanggo si Philpot, at sa loob ng panahong iyon, nasaksihan niya ang sunod-sunod na kabiguan ng kanyang mga kapwa preso. Nakita niya kung paano sila nahuhuli, binabaril, at pinaparusahan.

Ngunit imbis na panghinaan ng loob, ginamit ni Philpot ang mga kabiguang ito bilang aral. Natutunan niya kung ano ang hindi dapat gawin. Ang pinakamalaking pagkakamali ng lahat ay ang pagsisimula ng tunnel mula sa loob ng kanilang mga selda o baraks. Dito unang naghahanap ang mga bantay, at dito pinakamadaling matuklasan ang anumang iregularidad. Kailangan nila ng isang plano na orihinal, mapangahas, at higit sa lahat, hindi pa nagagawa kailanman.

Ang inspirasyon ay dumating mula sa isang hindi inaasahang lugar: ang sinaunang mitolohiyang Griyego. Si Mike Codner, na mahilig magbasa, ay nagmungkahi ng ideya na hango sa kwento ng “Trojan Horse”—ang dambuhalang kabayong kahoy na ginamit ng mga Griyego upang makapasok sa napapaderang siyudad ng Troy.

Ang konsepto ay binaliktad nila. Imbis na gamitin ito para makapasok, gagamitin nila ito para makalabas. Ang kanilang magiging “Trojan Horse” ay isang bagay na legal na makikita sa labas, isang bagay na hindi paghihinalaan ng mga Aleman: isang “vaulting horse,” ang kagamitang ginagamit sa gymnastics.

Ang Henyong Plano: “Maling” sa Ilalim ng Araw

Ang plano ay simple sa kanyang ka-henyohan. Sa halip na maghukay sa gabi mula sa loob ng baraks, maghuhukay sila sa umaga, sa gitna ng exercise area. Ang lugar na ito ay mas malapit sa outer fence, ibig sabihin ay mas maikli ang distansyang kailangan nilang hukayin.

Ang tatlo, kasama ang tulong ng ibang mga preso, ay gumawa ng sarili nilang vaulting horse. Ginamit nila ang mga pinagtagpi-tagping kahoy, mga plywood mula sa mga Red Cross boxes, at iba pang mga “kalakal” o scrap na kanilang napupulot. Ang kabayo ay ginawa nilang may hungkag na espasyo sa loob, sapat na kasya ang isang taong nakabaluktot upang maghukay.

Nagsimula ang operasyon. Araw-araw, bubuhatin nila ang vaulting horse palabas sa exercise yard, sa ilalim ng mapagmatyag na mga mata ng mga bantay. Ang kanilang dahilan: sila ay nagpa-practice ng gymnastics. Upang gawing mas kapani-paniwala ang palabas, si Bill Williams ay kunwaring mag-eehersisyo at magtuturo sa iba pang mga preso, na nagsisilbing mga distraksyon. Habang ang lahat ay abala sa “pag-aaral” ng gymnastics, si Mike Codner naman, na nasa loob ng kabayo, ay tahimik na magsisimulang maghukay. Si Oliver Philpot ang magsisilbing pangunahing lookout.

Ang pinakamahirap na bahagi ay ang pagtatago ng lupa. Dito pumasok ang pagiging kritikal ng kanilang “Trojan Horse.” Ang lupang nahuhukay ni Mike ay isinisilid sa mga sako sa loob mismo ng kabayo. Sa pagtatapos ng “practice session,” ang butas ay maingat na tatakpan ng plywood at tatabunan ng lupa. Papasok muli si Mike sa loob ng masikip na kabayo, kasama ang mga sako ng lupa. Bubuhatin naman nina Oliver at Bill ang mabigat na ngayong kabayo pabalik sa loob, na parang nagliligpit lang ng kagamitan.

Ang tagumpay na ito ay hindi lamang sa kanila; ito ay tagumpay ng buong komunidad ng mga bilanggo. Ang mga kapwa nila preso, na sumusuporta sa kanilang plano, ang siyang tumutulong upang itapon at ikalat ang mga sako ng lupa sa iba’t ibang lugar sa kampo kung saan hindi ito mapapansin.

Ang Mga Pagsubok sa Ilalim ng Lupa

Ang paghuhukay ay isang mabagal at nakakapagod na proseso. Sa kalaunan, nagdesisyon sina Oliver, Bill, at Mike na magsalitan sa paghuhukay upang mapabilis ang trabaho. Ngunit hindi lang pagod ang kanilang kalaban. Habang lumalalim ang kanilang tunnel, isang panibagong kalbaryo ang kanilang hinarap: ang amoy.

Naging nakakasulasok at hindi na halos masikmura ang hangin sa loob. Hindi nagtagal, nakumpirma nila ang kanilang hinala: ang kanilang hinuhukay ay tumama sa isang uri ng basurahan o posibleng bahagi ng sistema ng dumi ng kampo. Sila ay literal na naghuhukay sa gitna ng sari-saring dumi at basura. Sa kabila ng madilim, mabaho, at masikip na sitwasyon, nagpatuloy si Oliver. Abante lang ang kanilang direksyon.

Bukod sa pisikal na paghihirap, nariyan ang psychological na epekto. Ang bawat araw ay isang pakikipaglaro sa kamatayan. Alam nilang anumang oras ay maaari silang matuklasan. Ngunit ang pag-asa ng kalayaan ay mas malakas kaysa sa takot.

Paghahanda para sa Mundong Malaya

Ang paglabas sa tunnel ay kalahati pa lamang ng laban. Alam ng mga beteranong sundalong ito na ang tunay na hamon ay ang makarating sa isang “neutral territory” nang hindi nahuhuli. Ang Poland ay kontrolado ng Nazi Germany. Kailangan nilang maglakad o sumakay ng tren.

Kung maglalakad sila, aabutin sila ng matagal at tiyak na mahuhuli ng mga German patrols. Ang pagsakay sa tren ang tanging opsyon, ngunit para magawa ito, kailangan nilang magmukhang mga ordinaryong sibilyan. Nangangahulugan ito ng mga pekeng dokumento at mga damit sibilyan.

Dito muling pumasok ang diwa ng pagkakaisa sa kampo. Sa loob ng Stalag Luft III ay may mga eksperto sa iba’t ibang larangan. May mga bihasang mananahi na gumawa ng mga damit sibilyan mula sa mga lumang uniporme at tela. May mga eksperto sa pamemeke ng mga dokumento na gumawa ng mga halos perpektong papeles.

Si Oliver Philpot ay nabigyan ng bagong pagkatao. Siya ay magpapanggap bilang si “Jens Nielsen,” isang Norwegian na businessman na nagbebenta ng margarina, na tubong Hammerfest, isang liblib na probinsya sa Norway. Tinuruan pa siya ng isang kapwa presong Norwegian ng tamang accent at mga detalye ng lugar upang maging kapani-paniwala ang kanyang kwento. Ang bawat detalye ay kritical—mula sa sintas ng sapatos hanggang sa paraan ng pananalita.

Ang Gabi ng Pagtakas

Sa wakas, dumating ang araw. Oktubre 29, 1943. Matapos ang 114 na araw ng walang tigil na paghuhukay, pagpaplano, at panalangin, handa na ang tunnel.

Nang gabing iyon, sa oras ng evening headcount, isang kapwa preso ang nag-volunteer na magpanggap bilang si Mike upang hindi mahalata ang kanilang pagkawala. Isa-isang pumasok ang tatlo sa tunnel, tinutulak ang kanilang mga suplay. Ang paggapang sa loob ng tunnel na sila mismo ang gumawa ay tila walang katapusan.

Sina Mike at Bill ang unang nakarating sa dulo. Paglabas nila, agad silang naghiwalay at nagkanya-kanya ng landas. Naiwan si Oliver, na kinailangang maghintay pa ng ilang oras dahil sa pag-iikot ng mga searchlight malapit sa butas. Nang makita ang pagkakataon, mabilis siyang lumabas, nagtago sa damuhan, at nagpalit ng kanyang damit sibilyan. Pinagpag niya ang sarili upang masigurong walang anumang bakas ng lupa o alikabok sa kanyang kasuotan.

Taglay ang kaba at ang mga pekeng dokumento, naglakad si Oliver patungo sa pinakamalapit na train station. Ito na ang tunay na pagsubok. Sa kabutihang palad, ang kanyang pekeng pagkakakilanlan, pekeng accent, at mga pekeng dokumento ay gumana. Nakasakay siya sa tren, palayo sa Stalag Luft III, patungo sa kalayaan.

Ang Huling Hakbang Patungong Sweden

Nakarating si Oliver sa Danzig, isang bayan sa hilagang parte ng Germany na malapit sa dagat. Ang kanyang plano: makasakay ng barko patungong Sweden, isang neutral na bansa. Matapos ang dalawang araw na pagmamanman, nakalusot siya sa isang Swedish tanker. Ngunit agad siyang nakita ng isang engineer.

Dinala siya sa kapitan. Sinubukan ni Oliver na suhulan ang kapitan ng 500 pounds at umaming siya ay mula sa British air service. Ngunit umiling ang kapitan. “Hindi ko itataya ang buhay ko sa halagang 500 pounds,” sabi nito. Pinalabas siya ng barko.

Sa puntong ito, halos mawalan na ng pag-asa si Oliver. Naisip niyang magtago na lamang sa isang sisidlan ng uling, ngunit isang binatang lalaki ang kumalabit sa kanya. Isang tripulante ng barko. Walang imik siyang ginabayan nito sa mga sikretong lagusan ng barko, hanggang sa makarating sila sa boiler room. Binuksan ng binata ang isang malaking plate at pinapasok si Oliver sa isang maliit na espasyo. Naintindihan ng binata ang kanyang sitwasyon.

Narinig ni Oliver ang pag-andar ng makina at ang paglayag ng barko. Ilang minuto ang lumipas, binuksan ng binata ang takip at dinala siyang muli sa kapitan. Naghanda si Oliver para sa pinakamasamang mangyayari. Ngunit nagulat siya nang sinabi lamang ng kapitan, “Nandito ka pa rin?” Binigyan siya nito ng pagkain, pinaligo, at binigyan ng mga bagong damit.

Noong Nobyembre 4, 1943, dumaong ang barko sa Stockholm, Sweden. Malaya na si Oliver Philpot.

Diretso siyang nagtungo sa British office. Inalagaan siya at binigyan ng matutuluyan. Ngunit ang kwento ay hindi pa tapos. Makalipas ang ilang linggo, pinatawag siyang muli sa opisina. May dalawang lalaki raw na naghahanap sa kanya. Pagdating niya, isang emosyonal na yakap ang sumalubong sa kanya. Sina Bill at Mike. Ang tatlong arkitekto ng kalayaan ay muling nagsama-sama, ligtas at malaya.

Ang kwento nina Oliver, Mike, at Bill ay hindi lamang isang kwento ng pagtakas. Ito ay isang patunay sa hindi matatawarang lakas ng determinasyon ng tao, ang halaga ng pagkakaisa, at ang kapangyarihan ng katalinuhan laban sa tila hindi magagaping kalupitan. Ang kanilang “Kabayong Kahoy” ay naging simbolo na kahit sa pinakamadilim na panahon ng kasaysayan, ang pagnanasa para sa kalayaan ay palaging makakahanap ng paraan upang magliwanag.