AWIT! IMEE, PINAPALAYAS NA RAW NG MGA ILOKANO?—Isang Masalimuot na Kuwento ng Pagtutol, Intriga, at Biglaang Pag-alsa

Sa kalmadong rehiyon ng Hilagang Luzon, kung saan ang mga bundok ay nagsisilbing bantay at ang mga tao ay kilala sa kanilang lakas ng loob, isang kakaibang bagyo ang namuo—pero hindi ito bagyong dala ng kalikasan. Isa itong unos na nagmula sa loob ng komunidad, isang ingay ng pagtutol na unti-unting lumakas hanggang sa maging sigawan. At sa gitna ng lahat, isang pangalan ang paulit-ulit na inuugong: Imee.

Ang pangyayaring ito ay nagsimula sa isang simpleng pagtitipon ng mga lider-barangay, isang pulong na ang intensyon ay upang pag-usapan ang mga bagong proyekto para sa komunidad. Ngunit sa hindi inaasahang pagkakataon, may isang grupo ng kabataan na dumating, may dalang plakard, may mga matang naglalagablab sa determinasyon. “Tama na!” ang isa sa kanila. “Kailangan nang marinig ang boses namin!”

Walang nakapaghanda para dito. Ang mga opisyal, ang mga matatanda, maging ang mga taong naglalakad lamang sa gilid ng plaza, lahat ay napaigtad. Ang mga kabataan ay hindi lamang nagrereklamo tungkol sa proyekto; inilahad nila ang serye ng hinaing, galit, at pagkadismaya sa pamumuno ng mga nasa itaas—at doon, nagsimula ang tensyon.

Walang ilang minuto, sumulpot ang mas malaking grupo ng mga residente—mga magsasaka, guro, vendor, at maging mga OFW na umuwing pansamantala. “Panahon na para sa pagbabago!” sigaw ng isa. “Hindi na kami naniniwala sa mga pangakong hindi natutupad!” dagdag ng isa pa. At bago pa man may makapigil, ang dating tahimik na plaza ay naging sentro ng protesta.

Habang umiinit ang sitwasyon, may kumalat na balita: may paparating na convoy ng opisyal mula sa probinsya. Ang mga tao ay nagsimulang maghulaan kung sino ang kasama sa convoy—at nang may sumigaw ng “Si Imee daw!” biglang nagbago ang ihip ng hangin. Ang bulung-bulungan ay naging sigawan. Ang sigawan ay naging kalituhan.

Ngunit ang pinaka-nakakagulat ay ito: ayon sa ilang lider ng protesta, nakahanda raw silang harangan ang convoy bilang simbolo ng kanilang pagtutol. “Hindi dahil ayaw namin sa tao,” paliwanag ng isang guro, “kundi dahil gusto naming ipakita na pagod na kami. Pagod sa pangakong paulit-ulit. Pagod sa sistemang hindi kami naririnig.”

At nang dumating ang convoy, hindi nagkaroon ng kaguluhan gaya ng kinatatakutan—pero nagkaroon ng mas matinding eksena. Tumigil ang mga sasakyan. Bumaba ang mga opisyal. At tumayo sila hindi upang makipagtalo, kundi upang makinig. Isang tila hindi kapani-paniwalang sandali ng katahimikan ang bumalot sa plaza. Ang mga tao, bagama’t galit, ay napilitang huminto. Lahat ay nakatitig. Lahat ay naghihintay.

“Ito ang gusto namin,” sabi ng isang matandang magsasaka habang lumalapit. “Hindi pamumuno mula sa malayo. Hindi pangakong hindi maramdaman. Gusto namin ng presensya. Gusto namin ng pagbabago na ramdam namin sa lupa, hindi sa papel.”

Sumunod ang mahigit dalawang oras na talakayan—mainit, puno ng sama ng loob, ngunit may katiting na pag-asa. Ngunit nang matapos ito, isang nakabibinging pahayag ang lumabas mula sa bibig ng isang lider-komunidad:

“Kung hindi kayo handang magbago kasama namin… maaaring hindi na kayo tanggap ng mga Ilokano.”

Ang mga salitang ito ay kumalat na parang apoy sa social media. Ang iba ay nagsasabing ito raw ay isang simbolikong “pinalalayas.” Ang iba naman ay nagtatalong ito ba ay simula ng mas malaking pag-aalsa. Pero para sa mga naroon sa lugar, malinaw: ito ay isang babala. Hindi literal. Hindi marahas. Kundi isang deklarasyon ng pagkadismaya.

Kinagabihan, naglabasan ang iba’t ibang bersyon ng kwento. May mga video na pinagsama-sama, mga caption na nakaka-trigger, at mga opinyong iba-iba. May mga nagsasabing ang nangyari ay senyales ng pagkakaisa. Ang iba’y nakikitang ito ay manipestasyon ng pagkawatak-watak. Ngunit isang bagay ang maliwanag: nagising ang komunidad.

Sa sumunod na araw, nagpadala ng pahayag ang opisyal na grupo mula sa probinsya. Ayon sa kanila, ang nangyari ay isang “masakit pero mahalagang pag-uusap.” Nagpahiwatig sila ng panibagong plano, panibagong sistema ng konsultasyon, at panibagong direksyon. Ngunit ang tanong: sapat ba ito upang muling maibalik ang tiwala?

Sa huli, ang kwento ng araw na iyon ay hindi tungkol sa pagpapaalis. Hindi ito tungkol sa personal na galit laban sa isang tao. Ito ay kwento ng isang komunidad na naramdaman nilang unti-unti silang nalulusaw sa sariling lupa kaya sila kumilos, nagsalita, at nagdesisyong ipaglaban ang nararapat.

At marahil, iyon ang tunay na aral:
Ang boses ng tao, kapag matagal mong hindi pinakinggan, ay nagiging sigaw.