Ang musika raw ang lengguwahe ng kaluluwa—pero paano kung mismong isang kanta ang magbubunyag ng sakit, pagkukulang, at mga lihim na itinatanggi ng mismong dugo at laman? Sa isang maliit na baryo sa Quezon, may isang pamilya na kilala sa tawanan, harana, at sabay-sabay na pagkanta tuwing Pasko. Ngunit sa likod ng masasayang alaala, may isang tinig na unti-unting nabasag, at isang awiting nagbalik ng lahat ng sakit na pilit na ibinaon sa limot.

Si Marcelito, ang panganay sa apat na magkakapatid, ang itinuturing na “tinig ng pamilya.” Bata pa lang siya, kumakanta na siya sa pista, simbahan, at kahit sa simpleng handaan. Ngunit isang gabi, sa harap ng maraming tao, bigla siyang tumigil sa kalagitnaan ng isang kanta—at mula noon, hindi na siya muling kumanta. Walang paliwanag. Walang pasabi. Para bang may nabasag sa loob niya.

Habang lumalaki ang magkakapatid, ang kanilang samahan ay unti-unting nagkakabitak-bitak. Si Alona, ang ikalawa, ang nagsabing napapagod na siyang maging “tagapamagitan” sa lahat. Si Jem, ang pangatlo, ay lumayo at nagtrabaho sa Maynila, bihira nang umuwi. At si Mira, ang bunso, ang tanging sumusubok pang buuin ang pamilyang tila tuluyan nang gumuho.

Sa kabila ng lamat sa relasyon, walang nakaaalam kung ano talaga ang pinagmulan ng pagkasira. Hanggang sa isang araw, pagkatapos ng dalawang dekadang katahimikan, nagpasya si Mira na ayusin ang lumang baul ng kanilang yumaong ina. Doon niya natagpuan ang isang lumang notebook—isang songbook na sulat-kamay. Sa unang pahina, naroon ang pamagat:
“Awit Para sa Mga Iniwan at Hindi Pinipiling Kapatid.”

Nanginginig ang kamay ni Mira habang binabasa ang unang linya.
“May mga pusong hindi marunong magmahal kung sino ang tunay na nagmamahal sa kanila…”

Doon nagsimula ang pagputok ng bagyong matagal nang umiikot sa loob ng kanilang tahanan.

Nang mabasa ni Mira ang kabuuan ng kanta, agad niyang pinatawag ang tatlo niyang kapatid. Hindi siya humingi ng permiso—pinilit niya sila. At sa unang pagkakataon matapos ang napakahabang panahon, muli silang nagtipon sa lumang sala kung saan sila sabay-sabay umaawit noon.

Tahimik. Mabigat. Parang may unos na nakabitin sa kisame ng bahay.

“Basahin ninyo ’to,” mahina ngunit mariing sabi ni Mira habang inaabot ang notebook.

Habang binabasa nila ang bawat linya, unti-unting lumuluwag ang tali ng mga lumang sugat. Ang awit ay tila sinulat mula sa puso ng kanilang ina—isang pusong pagod, nasaktan, at puno ng pangamba para sa kanyang mga anak. At sa dulo ng kanta, isang mabigat na pahayag ang nakasulat:

“Ang mga sugat na iniwan ninyo sa isa’t isa ay sugat ko rin. Sana bago ako mawala, marinig ko ulit kayong kumanta—hindi bilang apat na tao, kundi bilang isang pamilya.”

Natigilan silang lahat. Hindi nila alam na may ganitong pighati ang kanilang ina. Hindi nila alam na sinusulat niya pala ang sakit na nakikita niya sa kanilang magkakapatid—mga tampo, selos, at mga salitang ipinukol noong mga araw na puno ng galit at pagod.

Pero ang pinakamasakit na bahagi ay ang huling pangungusap:

“Marcelito, anak… hindi ikaw ang dahilan kung bakit ako umalis sa gabing iyon. Sana patawarin mo ako.”

Biglang napayuko si Marcelito. Umagos ang luha na dekada niyang pinigilan. Lahat ay nagulat. Noon lang nila nakita muli ang pighating matagal niyang kinikimkim.

“Ako… akala ko kasi… umalis si Nanay dahil sa akin,” halos hindi marinig na bulong niya. “’Yong gabing tumigil ako sa pagkanta… narinig niya kaming nag-aaway. Sabi ko, hindi ko na kaya maging panganay. Hindi ko na kaya lahat. Umalis siya pagkatapos noon. Akala ko… akala ko ako ang dahilan kung bakit siya nasaktan.”

Pero hindi ’yon ang totoo. Sa lihim na bahagi ng notebook, natagpuan nila ang pahinang may petsa ilang araw bago sumakabilang-buhay ang kanilang ina. Dito, ipinaliwanag nito na matagal na siyang may iniindang sakit—at ayaw niyang maging pabigat sa mga anak. Kaya siya umalis upang itago ang kanyang paghihirap.

Noon unti-unting naunawaan ng magkakapatid ang dahilan ng pagkatuyo ng kanilang samahan. Hindi pala sila nagkulang sa pagmamahal—nagkulang sila sa pag-uusap. Sa pag-intindi. Sa pagkilala sa mga bigat na kinikimkim ng isa’t isa.

Isang linggo matapos mabasa ang notebook, nagpasya si Mira na ibalik ang musika sa kanilang buhay. Sa harap ng lumang piano, tahimik niyang pinagdikit-dikit ang mga nota ng awiting iniwan ng kanilang ina. At nang simulan niyang tugtugin ito, isa-isang naglapit ang tatlo.

Tahimik na lumuhod si Alona sa tabi ni Mira, habang humawak si Jem sa balikat ng kapatid. Ngunit ang pinakamatinding sandali ay nang tahimik na tumayo si Marcelito—at sa unang pagkakataon sa loob ng dalawang dekada, muling bumukas ang kanyang bibig.

Isang mahina, basag, ngunit totoo at puno ng emosyon na tinig ang bumalot sa buong bahay.

Sinundan siya ni Alona. Sumabay si Jem. At sa huli, si Mira.

Hindi iyon naging perpektong himig. May sablay. May pighati. May paos na boses at luhaang mga salita.

Pero sa unang pagkakataon matapos ang napakatagal na panahon…

naging isang pamilya ulit sila.

At ang awiting iniwan ng kanilang ina—ang awiting dudurog sa puso ng mga walang puso sa kanilang mga kapatid—ang naging tulay upang muling mabuo ang tahanang minsang nagkawatak-watak.

Minsan, hindi sapat ang simpleng “sorry.”
Minsan, hindi sapat ang isang pag-uusap.
Minsan… kailangan ng isang awit para maalala nating ang dugo, gaano man kapait ang alaala, ay iisa pa rin ang pinagmulan.

At sa gabing iyon, sa ilalim ng lumang bubong at sa harap ng piano na saksi sa lahat ng sugat ng nakaraan…

sabay-sabay nilang inawit ang awiting matagal nang hinihintay ng kanilang ina.