ANG SINDICATO NG PAMILYA: Mula sa P100B Budget Insertion Hanggang sa Sibuyas at Bigas—Liza Marcos at Bayaw, Diretsahang Idinawit
Ang mga pader ng Palasyo ay tila gumuho na sa gitna ng sunud-sunod na rebelasyon ni dating Congressman Zaldy Co, na lumampas na sa isyu ng flood control scandal at budget insertion at umabot na sa pinakamaselang bahagi ng buhay ng bawat Pilipino: ang presyo ng sibuyas at bigas. Ang mga bagong detalye ay nagpinta ng isang nakatatakot na larawan ng isang family syndicate na gumagamit ng kapangyarihan upang kontrolin ang mga kritikal na sektor ng ekonomiya, na direktang nagpapahirap sa taumbayan.
Ang pinakabagong pasabog ni Zaldy Co ay hindi lamang nagdawit kay Pangulong Ferdinand Marcos Jr. at sa kanyang anak na si House Majority Leader Sandro Marcos, kundi tahasan na ring binuking ang papel ni First Lady Liza Araneta Marcos at ng kanyang kapatid na si Martin Araneta. Mula sa pagkontrol sa badyet hanggang sa pagmamanipula ng presyo ng mga pangunahing bilihin, ang mga paratang ay nagpapahiwatig na ang katiwalian ay laganap, sistematiko, at naka-ugat sa mismong puso ng naghaharing angkan.
Ang Pag-iwas ni Romualdez at ang Kapatiran sa Ombudsman
Sa gitna ng lumalalang krisis, naglabas ng depensa si dating Speaker Martin Romualdez upang linisin ang kanyang pangalan, na direkta ring idinawit ni Co sa mga anomalya, kasama ang pagtanggap diumano ng maleta-maletang pera. Sa kanyang pahayag, iginiit ni Romualdez na “walang sworn o credible evidence” na nag-uugnay sa kanya sa flood control scandal at boluntaryo siyang nagsumite sa proseso ng Ilocos Norte Irrigation Committee (IIC) at Department of Public Works and Highways (DPWH) [01:41].
Ngunit ang kanyang depensa ay lalong nagdulot ng pagdududa. Ang kanyang matibay na pananalig na magiging patas ang susunod na proseso ay nag-ugat sa kanyang pagtitiwala kay Ombudsman Boying Remulla, na tinukoy niyang kanyang “brad” [02:17]. Ang ganitong pagpapahayag ng koneksyon sa pinakamataas na tagapamahala ng hustisya ay nagpapahiwatig ng isang malinaw na impluwensya sa proseso ng imbestigasyon. Ito ay nagpapatunay na ang tiwala ng taumbayan ay unti-unting nawawasak, hindi lamang dahil sa katiwalian, kundi dahil sa sinusukat na hustisya na tila may pinapanigan.
Ang pag-amin ni Romualdez na sumailalim siya sa proseso ay lumabas matapos ang anunsyo ni Pangulong Marcos Jr. na isusumite na sa Ombudsman ang mga dokumento. Sa kabila ng pagtatangkang maging malinis sa mata ng publiko, nananatili si Romualdez bilang dating speaker noong panahon ng Php 100 bilyong insertion at ang taong may impluwensya sa budget process [03:10].
Ang Ekonomiya, Ginawang Negosyo: Sibuyas, Asukal, at Bigas
Ang pinakabigat na bahagi ng mga rebelasyon ni Zaldy Co ay ang paglantad sa malawakang korapsyon na hindi na lamang limitado sa pampublikong pondo, kundi sa mismong gastusin ng mga Pilipino sa araw-araw na pamumuhay. Ang pinakamasakit na katotohanan ay ang pagiging kriminal ng mga pangunahing bilihin na nakontrol ng pamilya.
Ang Sibuyas at ang Impluwensya ng Unang Ginang
Ang isyu ng sibuyas, na umabot sa kasing-mahal ng Php 600 kada kilo noong 2022 [25:21], ay muling lumabas. Ayon kay Co, ang importasyon at kontrol sa presyo ng sibuyas ay hawak ni Martin Araneta, ang kapatid ni First Lady Liza Marcos [23:31].
Ang mas nakakagulat pa, ang imbestigasyon na pinangungunahan ni Congressman Toto Sansing sa Kamara tungkol sa sobrang taas na presyo ng sibuyas ay biglang ipinatigil. Nagkuwento si Co na tinawagan daw ni First Lady Liza Marcos si Speaker Romualdez at ipinapatigil ang imbestigasyon [25:45]. Ang direktang pakikialam ng Unang Ginang sa proseso ng lehislatura, para protektahan ang negosyo ng kanyang kapatid, ay isang malinaw na paglabag sa separation of powers at malaking conflict of interest. Ang ganitong pakanala (tactic) ng pagpapahinto ng imbestigasyon, na ginawa rin diumano sa flood control scandal, ay nagpapakita ng isang pattern ng pagkontrol at pagtago ng katotohanan [26:39].
Ang Bigas at ang SOP Collections
Gayundin, ang isyu ng bigas ay hindi naligtas sa kamay ng sindikato. Noong Abril 2023, nagsimulang tumaas ang presyo ng bigas. Ang mungkahi na mag-angkat ng 13 milyong metric tons upang ibaba ang presyo sa inaasahang Php 20/kilo [28:09] ay hindi umano inaprubahan ni Pangulong Marcos Jr.. Ang resulta: sumipa ang presyo ng bigas at umabot sa Php 55 kada kilo [28:26].
Ang dahilan sa hindi pagbaba ng presyo, ayon sa rebelasyon, ay dahil sa dami ng “SOP” (Standard Operating Procedure) at “remittance” na ipinapasa sa bawat transaksyon [38:51]. Kahit pa ibinaba ang import tax ng bigas mula 35% patungong 15%, hindi pa rin bumaba ang presyo dahil sa mga kickback na ito.
Ang katibayan ng conflict of interest ay lalong lumabas nang biglang ipinahinto ang imbestigasyon ng Committee on Agriculture na pinamumunuan ni Congressman Joey Salceda. Ayon kay Co, ibinunyag ni Secretary Kiko Laurel Chu na si First Lady Liza Marcos mismo ang may hawak sa mga rice importers [33:51]. Mas matindi, si Sandro Marcos mismo ang tumawag kay Speaker Romualdez upang ipatigil ang House investigations tungkol sa bigas [34:07], na sinasabing may instruction mula sa Pangulo. Ang pagtatapos ng imbestigasyon ay naganap matapos malaman na ang mga rice importers ay kasama pa ng First Lady sa isang Vietnam visit at nag-dinner doon [34:07]—isang malinaw na pagtatago ng katiwalian at pagprotekta sa sariling pamilya.
Ang Iba Pang Sektor: Customs, Asukal, at Pangingisda
Hindi rin nakaligtas ang iba pang sektor. Ibinunyag ni Co ang:
SOP Collections sa Customs: Umabot sa Php 1 bilyon [21:32].
Katiwalian sa Asukal: Php 9 bilyon na koleksyon na pinaghahatian ng limang kumpanya upang kontrolin ang presyo [21:39].
Katiwalian sa Isda: Ang presyo ng galunggong ay nananatiling mataas dahil sa ilang kumpanya lamang ang binibigyan ng permit to import [40:11], na nagpapahintulot sa kanila na kontrolin ang presyo.
Ang mga rebelasyong ito ay nagpapakita na ang sistema ng katiwalian ay hindi lamang isang isolated case; ito ay isang malawak at konektadong network na nagpapayaman sa iilang tao habang nagpapahirap sa milyun-milyong Pilipino. Ang pera mula sa Customs, Sugar, atbp., ay ginagamit pa raw ni Marcos Jr. upang pondohan ang mga kandidato ng administrasyon sa 2025 elections [20:32], na nagpapaliwanag sa tila utang na loob at servitude ng mga kaalyado sa pulitika.
Ang Depensa ni Marcos Jr. at ang Fake News ng Blackmail
Sa harap ng patuloy na pagbaha ng ebidensya, ang depensa ng Pangulo ay naging isang serye ng counter-attacks at misinformation.
Una, inihayag niya ang pag-freeze sa lahat ng assets ni Zaldy Co, na umabot sa Php 4 bilyon [06:45], at iginiit na ibabalik ang pera ng bayan. Gayunpaman, ang matinding atake na ito sa isang whistleblower ay nagpapahiwatig na mas pinahahalagahan ng administrasyon ang paghihiganti kaysa sa paghahanap ng katotohanan.
Pangalawa, naglabas si Marcos Jr. ng isang mapangahas na claim: Nilapitan daw siya ng abogado ni Co at nag-blackmail—na hihinto ang mga video kung hindi ikakansela ang passport ni Co [11:42]. Ang paratang na ito ay mabilis na tinawag na “completely untrue” ni Atty. Rondain, ang abogado ni Co, na nagpatunay na wala silang kausap na sinuman sa gobyerno [15:35]. Ang claim na ito ay isang malaking fake news, dahil ipinapaliwanag ng jurisprudence na tanging ang hukuman (Sandiganbayan), at hindi ang Malacañang o Pangulo, ang may kapangyarihang magkansela ng passport o mag-issue ng hold departure order [17:40]. Ang paggamit ng Pangulo sa misinformation sa isang seryosong usapin ay lalong nagpapababa sa kanyang kredibilidad at nagpapakita ng isang desperadong pagtatangka na kontrolin ang naratibo.
Konklusyon: Isang Pangyayari sa Kasaysayan
Ang serye ng mga rebelasyon ni Zaldy Co, na lumalabas na tugma sa mga experience ng taumbayan (tulad ng pagtaas ng presyo ng sibuyas at bigas) [30:40], ay naglagay sa Marcos Administration sa pinakamasikip na sulok. Ang katiwalian ay hindi na lamang usapin ng pagnanakaw; ito ay usapin ng isang kontroladong ekonomiya na nagpapahirap sa bawat Pilipino para sa kapakinabangan ng iilang pamilya.
Ang tanong na ngayon ay nakasalalay sa kung paano tutugon ang mga institusyon ng bansa. Kung ang pinakamataas na pinuno ay gumagamit ng fake news at malisya laban sa isang whistleblower, at kung ang hustisya ay kontrolado ng mga magkakakampi, mahihirapan ang taumbayan na mahanap ang katotohanan at hustisya.
Ang bansa ay nasa isang panganib ng pagbagsak ng moralidad at tiwala. Ang mga Pilipino ay dapat maging mapagbantay at mapagtanong, dahil ang katotohanan lamang ang makapagliligtas sa ating bansa mula sa sindikato na tila nakapulupot na sa buong sistema ng pamahalaan. Ang pag-asa ay nasa sama-samang pagkilos ng taumbayan upang hingin ang full accountability at itigil ang mga pakanala na nagbabayad sa mga botante at naglalagay sa bansa sa ilalim ng political dynasty at economic strangulation. (1,155 words)
