ANG TRILYONG DAHILAN UPANG PATAHIMIKIN SI ZALDY CO: Panawagan sa Senado Para sa ‘Safe Passage’ at Armed Escorts Laban sa mga Makapangyarihang Opisyal
Sa gitna ng pinakamalaking krisis ng katiwalian na humahantong sa pinakamataas na antas ng gobyerno, isang makasaysayang usapin ang naganap sa Senado—ang pagtatanong sa Department of Foreign Affairs (DFA) kung paano mapoprotektahan ang buhay ng isang tao na may hawak ng susi upang makamit ang katarungan: si dating Congressman Zaldy Co. Ang kanyang mga sunud-sunod na rebelasyon ay nagbigay ng liwanag sa trilyong-trilyong pisong katiwalian, na naglagay sa kanyang buhay sa matinding panganib.
Si Zaldy Co ay hindi na lamang isang ordinaryong fugitive. Siya ngayon ang tinaguriang “key to the unlocking of all this anomalies, the bigger anomalies” na nauugnay sa flood control projects at budget insertions [00:12], na posibleng pinakamalaking anomalya sa kasaysayan ng bansa [07:38]. Ang mga taong kanyang binanggit sa kanyang expose ay “mabibigat… makapangyarihang mga tauhan at opisyal” [00:23], kabilang sina Pangulong Ferdinand Marcos Jr., Sandro Marcos, Martin Romualdez, at maging si First Lady Liza Marcos.
Ang sentro ng pag-aalala ay simple: May trilyong dahilan upang patahimikin si Zaldy Co. [02:46].
Ang Kalikasan ng Panganib at ang Tungkulin ng DFA
Sa pagdinig ng Senado, tahasang inilarawan ang kalagayan ni Co. Ang mga paratang at akusasyon ay may “magnitude of corruption” na “mind-boggling” [01:57]. Kung ang kanyang passport ay kanselahin at siya ay pauwiin, “his life will be already in danger” [05:03].
Ang Pangulo ng Senado ay nagtanong sa DFA: Ano ang papel nila sa pagtiyak ng kaligtasan ni Co mula sa sandali na kanselahin ang kanyang passport hanggang sa makauwi siya sa Pilipinas?
Ang DFA ay nagbigay ng isang malinaw ngunit limitado na sagot. Sa ilalim ng batas, ang DFA ay may tungkuling kumilos batay lamang sa court order para kanselahin ang passport [03:11]. Kapag kinansela ang passport, aabisuhan ang passport holder, at a-update ang mga opisyal na database [03:27]. Gayunpaman, ang pagtiyak sa physical safety ni Co sa kanyang pagdating sa bansa ay nasa ilalim na ng hurisdiksyon ng Philippine National Police (PNP) at Department of Justice (DOJ) [03:35].
Dito umusbong ang pangunahing pag-aalala: ang obligasyon ng DFA ay “very very easy, just to cancel the passport just like that” [03:49], na nag-iiwan kay Co na walang proteksyon sa short span o kritikal na panahon mula sa pagkansela ng kanyang passport hanggang sa kanyang pagdating sa bansa [04:33].
Ang Hiling na Armed Escorts at Safe Passage
Kinilala ng DFA na si Co ay isang “high risk individual” [05:22] at, bilang isang Filipino citizen, kailangan siyang bigyan ng tulong. Ang kanilang pangunahing obligasyon ay ipaalam sa mga foreign posts (Philippine Embassy at Consulates) kung nasaan man si Co—Portugal man, Japan, o iba pa [09:20]—upang bigyan siya ng tulong at garantiya ng safe passage [08:53].
Ngunit ang mga mabibigat at makapangyarihang kalaban na binanggit ni Co ay may kakayahang “takutin po ‘yung inyong mga tatawagan o maaring susuhulan nila ‘yung mga opisinang pagsasabihin ninyo” [10:07]. Ang paggawa ng declarasyon ng safe passage ay isang bagay, ngunit ang “doing something in order that declaration or that statement will find reality is another” [06:03].
Kaya naman, umabot ang usapin sa isang agresibo at kakaibang hiling: Humingi ang DFA ng tulong sa mga foreign governments para sa “armed escorts” o karagdagang seguridad [10:37]. Kinikilala na ang mga foreign governments ang may kakayahang magbigay ng mas mataas na antas ng proteksyon. Ang DFA ay kailangang makipag-ugnayan sa law enforcement agencies sa ibang bansa upang tiyakin ang kanyang kaligtasan, at ito ay hindi magiging kauna-unahang pagkakataon na nasabihan ang foreign countries sa isyu ng fugitive [11:12].
Ang Kasaysayan ng Pagtataksil: Ang Pag-alala kay Duterte
Ang pangangailangan para sa matinding proteksyon ay lalo pang binigyang-diin sa pamamagitan ng pag-alala sa sinapit ng isang dating pangulo. Sa Senado, itinuro na ang dating Pangulo ng Pilipinas ay inaresto, pansamantalang ikinulong sa Villamor Airbase, at kalaunan ay itinurn-over sa Netherlands [06:18].
Ang insidenteng ito ay nagbigay ng matinding punto: Kung ang isang dating pangulo ay nabigo na protektahan ang kanyang sarili mula sa pag-turn over sa mga dayuhan, gaano pa kaya ang isang whistleblower na humaharap sa mga taong may higit na kakayahan [10:28] at motibo na patahimikin siya? Ang mga precautionary measures na ipinapatupad ay hindi dapat ordinaryong diligence [07:54]; kailangan ang mas matinding hakbang dahil ang kaso ni Co ay novel at hindi pangkaraniwan [07:09].
Ang Pag-asa sa Katotohanan at Hustisya
Ang mga pahayag ni Zaldy Co ay nagdadawit ng mga personalidad na hindi “pangkaraniwang tao” [08:18], na may direktang implikasyon sa proseso ng flood control at budget na apektado ang trilyong pondo. Ang taumbayan ay naghihintay [00:23]—hindi lamang upang maparusahan ang mga sangkot, kundi upang malantad ang buong katotohanan.
Ang pag-asa ay nananatili sa hiling ng mga mambabatas na maproseso ang lahat ng kanyang sasabihin [11:36] at maabot ang katarungan. Sa isang bansa kung saan ang mga taong may malaking ebidensya ay madalas na napapahamak, ang pag-uwi ni Zaldy Co, nang malaya at walang kagalos-galos [11:33], ay magiging isang symbolic victory ng hustisya laban sa kapangyarihan at katiwalian.
Ang DFA, sa huli, ay nagpahayag ng optimism [11:23] at titiyakin na ang kanilang foreign postings ay makikipag-ugnayan sa law enforcement upang maging ligtas ang pag-uwi ni Co. Ang responsibilidad ay nananatili sa mga ahensya ng gobyerno na bigyan ng reality ang deklarasyon ng safe passage at tiyakin na ang “key to the unlocking of all this anomalies” ay makapagbigay ng testimonyo at katibayan upang tuluyang mapanagot ang mga indibidwal na nagdulot ng kalungkutan sa ating mga mamamayan [12:46]. Ang buong mundo ay naghihintay kung paano lilitaw ang katotohanan sa pinakamalaking anomalya ng Pilipinas. (1,010 words)
