Sa mga nagdaang linggo, muling yumanig sa larangan ng pulitika ng Pilipinas ang pangalan ni Ronald “Bato” dela Rosa, isang dating hepe ng PNP at senador na matagal nang kilala bilang pangunahing tagapagpatupad ng kampanya kontra droga. Ngunit sa pagkakataong ito, hindi papuri o suporta ang bumabalot sa kanyang pangalan—kundi takot, galit, at walang humpay na tanong mula sa taong bayan.
Ang balitang tuluyan nang kumikilos ang International Criminal Court (ICC) ay nagdulot ng matinding pangamba sa hanay ng mga dating opisyal na nasangkot sa madugong giyera kontra droga. Bagama’t matagal nang itinatanggi ng ilang lider ang hurisdiksyon ng ICC sa Pilipinas, tila hindi nito napigilan ang pandaigdigang hukuman sa patuloy na pangangalap ng ebidensya at testimonya mula sa mga biktima at saksi.
Si Bato dela Rosa, na minsang buong tapang na ipinagtanggol ang kampanya ng administrasyon noon, ay ngayon ay nasa gitna ng lumalakas na sigaw ng hustisya. Sa social media, sa mga lansangan, at maging sa mga talakayan sa akademya, paulit-ulit na lumulutang ang tanong: pananagutin ba siya?
Marami ang nakapansin sa pagbabago ng kilos at pananalita ng senador. Ang dating matapang at palaban sa mga interbyu, ngayon ay mas maingat, mas tahimik, at tila laging nagbabantay sa bawat salitang bibitawan. Ayon sa ilang political analyst, ito raw ay malinaw na senyales ng isang lider na ramdam na ramdam ang bigat ng paparating na unos.
Samantala, hindi na rin mapigilan ang galit ng mga pamilya ng mga umano’y biktima ng extrajudicial killings. Para sa kanila, ang pag-usad ng ICC ay hindi lamang usaping legal—ito ay simbolo ng pag-asa. Pag-asa na balang araw, may mananagot. Pag-asa na ang mga sigaw na matagal nang binale-wala ay sa wakas maririnig.
Sa isang panayam ng isang ina na nawalan ng anak, sinabi niya, “Hindi na namin maibabalik ang buhay ng mahal namin, pero gusto naming malaman ng mundo ang totoo.” Ang ganitong mga pahayag ay lalong nagpapainit sa damdamin ng publiko at nagbibigay-diin sa bigat ng isyu.
Habang lumalakas ang panawagan para sa kooperasyon sa ICC, may ilan namang nananatiling matatag sa pagtutol. Ayon sa mga tagasuporta ni Bato, ang lahat umano ng ito ay isang political harassment, isang pagtatangkang dungisan ang pangalan ng mga dating opisyal. Ngunit sa kabila ng depensang ito, patuloy ang paglabas ng mga bagong dokumento, ulat, at testimonya na lalong nagpapakumplikado sa sitwasyon.
Sa loob ng Senado, ramdam din ang tensyon. May mga kasamahan si Bato na tahimik na lamang, iwas magbigay ng komento. Ang ilan ay lantaran nang nananawagan ng transparency at pananagutan. Ang dating solidong alyansa ay tila unti-unting nabibitak, senyales na kahit sa pulitika, ang sariling kaligtasan ay nauuna.
Ang tanong ngayon ng sambayanan: hanggang kailan ang pananahimik? Hanggang kailan mananatiling ligtas ang mga makapangyarihan? At kung tuluyan ngang maglabas ng warrant o pormal na hakbang ang ICC, ano ang magiging susunod na kabanata sa buhay ni Bato dela Rosa?
Hindi maikakaila na ang kasong ito ay magiging mahalagang bahagi ng kasaysayan ng bansa. Isa itong pagsubok hindi lamang sa isang tao, kundi sa buong sistema ng hustisya ng Pilipinas. Sa harap ng pandaigdigang mata, sinusukat kung kayang panindigan ng bansa ang prinsipyo ng karapatang pantao at pananagutan.
Sa ngayon, nananatiling bukas ang kuwento. Bawat araw ay may bagong rebelasyon, bagong pahayag, at bagong reaksiyon mula sa publiko. Ang sigurado lamang: hindi na basta-basta mawawala ang isyung ito. At habang patuloy na umiikot ang gulong ng hustisya, isang tanong ang patuloy na umaalingawngaw—panahon na ba ng paniningil?
