Nakayapak Na Bayani: Ang Araw Ng Isang Ama At Anak

ako si lemuel santos, panganay sa tatlong magkakapatid, anak ng isang magsasaka sa isang maliit na baryo. ang kwentong ito ay hindi lang tungkol sa diploma na hawak ko ngayon, kundi higit sa lahat, tungkol sa ama kong si tatay delfin, na minsan ay pinagtawanan ng lahat—ngunit kalaunan ay pinatunayan kung gaano kadakila ang sakripisyo ng isang magulang.

mga araw ng putik at pawis

lumaki ako sa bukid. gigising ng madaling araw para sumama kay tatay magbungkal ng lupa, sumuong sa araw, at umuwi na ang katawan ay balot ng pawis at alikabok. hindi ko nakilala ang mga laruan na hawak ng ibang bata, ni ang sarap ng baong hotdog at sandwich na dala ng mga kaklase ko. ang alam ko lang ay nilagang kamote at minatamis na saging, na madalas ay pinagsasaluhan pa naming magkakapatid.

sa paaralan, hindi ko maiwasan ang mga pangungutya. “anak ng magsasaka,” “amoy araw,” “laging putik ang sapatos.” minsan, ang bag ko ay halos masira na, kaya tinahi-tahi ni nanay gamit ang lumang tela. napapansin iyon ng iba at tinatawanan ako. pero sa bawat luha ko, nandoon si tatay, paulit-ulit na sinasabi:

“anak, hindi habambuhay ganito. mag-aral ka. magtiis ka. balang araw, makikita mo ang bunga.”

at doon ako humuhugot ng lakas.

ilaw ng lampara

kapag natapos na ako sa gawaing bukid, saka pa lang ako makakapagbukas ng libro. wala kaming kuryente sa baryo noon, kaya lamparang de-gas ang naging kaagapay ko. madalas kong itaas ang kamay ko para hindi matuluan ng usok ng lampara ang pahina ng libro. habang ang iba ay tulog na, ako’y nag-aaral pa rin, inuulit-ulit ang mga leksyon hanggang makatulog sa ibabaw ng papel.

para sa akin, bawat pahina ay hakbang palayo sa kahirapan. bawat letra ay paalala na hindi ko puwedeng sayangin ang sakripisyo nina tatay at nanay.

ang araw ng pagtatapos

dumating ang pinakahihintay na araw: ang aking graduation sa kolehiyo. hindi ako para sa akin natutuwa, kundi para kina tatay at nanay. gusto kong makita nilang may saysay lahat ng paghihirap nila.

pagdating ko sa venue, agad kong nakita ang iba’t ibang magulang: nakabarong, nakabestida, naka-mamahaling sapatos. dumating si tatay—nakayapak, naka-kupas na polo, at payat ang katawan. wala siyang sapatos, hindi dahil ayaw niya, kundi dahil wala talaga siyang maayos na maisusuot.

napansin ko ang mga tao: nagtuturo, nagbubulungan, may mga nagtatawanan pa. ramdam ko ang hiya, parang may tinik sa lalamunan. gusto kong magtago. gusto kong magalit. ngunit pinigilan ko ang sarili ko. alam kong hindi niya iyon alintana. sa mata ni tatay, sapat na na makadalo siya at masilayan ang tagumpay ng anak niya.

ang pangalan na nagpatigil sa lahat

isa-isang tinatawag ang mga pangalan ng mga magtatapos. tahimik ang bulwagan, palakpakan dito at doon. hanggang sa marinig ko ang aking pangalan:

“lemuel santos, summa cum laude.”

nanginginig ako nang tumayo. kasabay ng palakpakan, napatingin ako kay tatay. nakita ko ang mga mata niyang punô ng luha—hindi luha ng hiya, kundi ng labis na pagmamalaki. ang mga taong kanina’y nagtatawanan sa kanya, ngayo’y pumapalakpak na rin. biglang nagbago ang ihip ng hangin. ang magsasakang nakayapak ay hindi na pinagtatawanan, kundi tinitingala—sapagkat siya ang ama ng isang summa cum laude.

yakap ng tagumpay

umakyat ako sa entablado, hawak ang diploma, ngunit ang bigat nito’y hindi ko ramdam sa kamay ko—ramdam ko ito sa puso. paglapit ko kay tatay matapos ang seremonya, hindi ko na napigilan ang luha. niyakap ko siya nang mahigpit.

“tay, hindi ko po ito nakuha kung hindi dahil sa inyo. salamat po.”

pinahiran niya ang luha sa aking pisngi at ngumiti.

“anak, sapat na sa akin na makita kang nakatayo diyan. ang diploma na hawak mo, yan ang sapatos na hindi ko kailanman nagkaroon. yan ang kayamanang higit pa sa lahat.”

ang aral na iniwan

doon ko napagtanto: hindi sapatos, hindi damit, hindi kayamanan ang tunay na sukatan ng halaga ng tao. minsan, ang taong pinagtatawanan ng mundo ang siyang may pinakamalaking puhunan sa buhay—ang sakripisyo, ang pagmamahal, at ang tiwala sa kanyang anak.

ang tagumpay ko ay hindi lang akin. ito’y bunga ng lahat ng pawis at hirap ni tatay. at sa bawat hakbang ko, dala ko ang paalala na kahit nakayapak siya, siya pa rin ang nagpatibay sa landas na tinahak ko.