Ang Araw na Nilamon ng Dagat ang Mindanao: Ang Trahedyang Halos Nakalimutan ng Kasaysayan

Tahimik ang hapon noong Agosto 17, 1976. Sa mga baybayin ng Cotabato, General Santos, at Zamboanga, abala ang mga mangingisda sa kanilang mga lambat. Walang kakaibang ingay, walang babala—tanging huni ng mga ibon at hampas ng alon sa dalampasigan. Ngunit alas-dose y medya ng madaling-araw, isang pagyanig ang gumising sa buong Mindanao—malakas, malalim, at tila may halakhak ng isang halimaw mula sa kailaliman ng dagat.

Ang Lindol na Nagdala ng Kamatayan

Ang 7.9 magnitude na lindol na iyon ay nagmula sa ilalim ng Celebes Sea, ilang kilometro lamang mula sa Cotabato Trench. Ngunit hindi pa iyon ang tunay na bangungot. Makalipas ang ilang minuto, isang dambuhalang alon—mas mataas pa sa mga punong niyog—ang tumama sa mga baybayin. Wala pang mga sirena noon, walang early warning system. Ang mga tao, na akala’y karaniwang pag-alon lamang, ay tinangay ng rumaragasang tubig bago pa man nila maunawaan kung ano ang nangyayari.

Walang Nakaligtas

Ayon sa tala ng pamahalaan, mahigit 8,000 katao ang nasawi. Libu-libong kabahayan ang naglaho na parang bula. Ang mga barko ay dumausdos patungo sa gitna ng bayan, mga bangkay ay nagkalat sa mga puno, at ang buong pampang ay parang naging sementeryo ng dagat. Sa isang baryo sa Lebak, Sultan Kudarat, isang saksi na si Aling Leticia Ramos, noon ay 17 taong gulang, ang nagsabi:

“Narinig ko ang dagat na parang umuungol. Paglingon ko, may pader ng tubig. Dinala ako ng alon… pagmulat ko, wala na ang pamilya ko.”

Halos Nakalimutan ng Lahat

Pagkalipas ng ilang taon, unti-unti itong nalimutan. Pinalitan ng mga bagong balita, ng mga digmaan, ng mga bagyo. Ngunit sa ilalim ng dagat, patuloy na gumagalaw ang lupa. Ang Cotabato Trench ay nananatiling aktibo—at ayon sa mga bagong pag-aaral, posibleng maulit ang parehong sakuna anumang oras. Ang mas masama: mas marami na ngayong nakatira sa mga baybayin, mas siksikan ang mga komunidad, at mas walang handa.

Ang Babala ng mga Siyentipiko

Noong 2024, isang grupo ng mga seismologist mula sa UP at PHIVOLCS ang naglabas ng nakakagulat na ulat. May “anomalous movements” daw sa ilalim ng Cotabato Trench. Ayon kay Dr. Leo Fernandez, isang marine geologist:

“Ang mga displacement na ito ay katulad ng nakita namin bago ang lindol noong 1976. Kung mangyari ulit, maaari itong magpalabas ng alon na tatama sa mas maraming lugar—Davao, Sarangani, hanggang Zamboanga.”

Tinantya ng mga eksperto na kung tatama ulit ang ganitong tsunami ngayon, mahigit 250,000 katao ang posibleng mamatay o mawala.

Ang Mga Palatandaan ng Pagbabalik

Noong nakaraang buwan, may mga residente ng Glan, Sarangani na nagsabing nakarinig sila ng malalim na ugong mula sa dagat tuwing gabi. Sa isang video na kumalat online, makikita ang tubig-dagat na biglang umurong ng ilang metro bago bumalik. Akala ng ilan, simpleng low tide lang—pero ayon sa mga eksperto, posibleng ito ay “micro-tsunami activity,” senyales ng pagkilos ng tectonic plates sa ilalim ng dagat.

Isang mangingisda na si Mang Nestor, 52, ang nagsabi:

“Noong una, parang normal lang. Pero nung biglang tumaas ulit ang tubig, naramdaman ko ‘yung alon kahit wala namang hangin. Iba ‘yung pakiramdam… parang may galit ang dagat.”

Ang Kuwento ng Isang Bayan na Di Pa Rin Nakakalimot

Sa bayan ng Lebak, may isang monumento para sa mga nasawi noong 1976. Ngunit halos wala nang bumibisita rito. Si Rosa Alvarado, anak ng isang biktima, ay araw-araw nag-aalay ng kandila sa tabi ng dagat.

“Sabi ng mga bata, kwento lang daw ‘yon. Pero ako, naririnig ko pa rin minsan ang sigaw ng mga tao. Ang dagat, hindi nakakalimot.”

Ang Katotohanang Ayaw Nating Marinig

Maraming proyekto ang inilunsad ng gobyerno para sa “disaster preparedness,” ngunit karamihan ay natigil sa kakulangan ng pondo. Ang ilang mga sirena ng babala ay sira na, at ang mga evacuation plan ay hindi pa nasusubukan. Ayon kay Dr. Fernandez:

“Hindi tanong kung mangyayari ulit. Ang tanong: Kailan?”

Ang Panganib sa Hinaharap

Sa pinakabagong simulation ng PHIVOLCS, kung uulit ang 1976 event ngayon, aabutin ng tsunami ang General Santos City sa loob lamang ng 12 minuto pagkatapos ng lindol. Walang sapat na oras para tumakbo. Ang tanging proteksyon: kaalaman, maagang babala, at panalangin.

Ngunit sa mga baybayin, marami pa rin ang walang alam. Ang mga bata ay naglalaro sa buhangin, ang mga pamilya ay kumakain sa tabi ng dagat, walang kamalay-malay na sa ilalim ng katahimikan ay may galit na nag-aalab.

Tahimik ang Dagat — Pero Hindi Habang Panahon

Ngayong lumipas na ang halos limampung taon, muling bumabalik ang takot. Ang dagat na minsang kumitil ng libu-libong buhay ay tila muling nagbubulong. “Hindi pa ako tapos.”

At kapag muling nagalit ang dagat, walang makapipigil dito.
Kaya bago pa mahuli ang lahat, itanong mo sa sarili mo:

Handa ka na ba kung bukas, ang alon ay babalik?