Maagang Paglibing sa Imbestigasyon? Isang Masinsing Pagsusuri sa Anomalya ng Flood Control Funds

Sa gitna ng naglalagablab na diskurso sa social media, lumitaw ang isang isyung kumakalabit sa damdaming sibiko ng maraming Pilipino: ang umano’y pagtatangka na tapusin nang maaga ang imbestigasyon sa sinasabing malawakang iregularidad sa pondo para sa mga flood control project. Sa paningin ng publiko, ang biglang pagnipis ng mga pagdinig ay tila paglalagay ng takip sa kumukulong kaserola—isang hakbanging maaaring hadlangan ang paghahatid ng pananagutan sa mga itinuturong “malalaking isda.”

Sa kontekstong ito, umalingawngaw ang panawagang ibalik si Senador Rodante Marcoleta bilang tagapangulo ng Senate Blue Ribbon Committee. Ipiniprisinta ng mga tagapagtaguyod ng hakbang na ito na mayroon siyang malinaw na direksiyong imbestigatibo at determinasyong sundan ang ugat ng anomalya. Mula nang masibak umano ang kanyang pamumuno, nagbago ang ihip ng pag-usad ng kaso—isang pagbabago na binabasa ng ilan bilang pagsubok na pahinain ang paghahanap ng katotohanan. Kaugnay nito, iniuugnay ng mga kritiko ang kasalukuyang direksiyon ng komite sa pamumuno nina Senador Erwin Tulfo, Tito Sotto at Ping Lacson sa mas malambot na pagtindig sa mga paratang—isang nakagugulat na pag-ikid kung ihahambing sa bigat ng impormasyong nakataya.

Lalong umigting ang usapin nang sa isang pagdinig ng Blue Ribbon, ipinakilala ni Marcoleta ang itinuturing na “star witness” na si Robert Bernardo, na nagsumite ng affidavit na naglalatag ng serye ng paratang laban sa ilang opisyal at proyekto. Dito sinambit ang mga pangalan nina Martin Romualdez at Usec. Triggiv Olivar na umano’y may ugnayan sa mga kickback scheme at iregular na paglalabas ng pondo. Sa gitna ng kontrobersiya, inanunsyo ni Senador Tulfo na isasagawa ang huling dalawang pagdinig sa Nobyembre 10, kung saan inaasahang ipatatawag si dating House Speaker Romualdez at si dating Bicol Representative Elizaldy Co bago tumawid ang komite sa panibagong sangay ng pagsisiyasat hinggil naman sa mga Farm-to-Market Road project ng Department of Agriculture, kasama ang posibleng pagharap ni Kalihim Francisco “Kiko” Laurel Jr. Para sa marami, ang ganitong “mabilisang pagtatapos” ay hindi tanda ng kahusayan, kundi ng pagkabagot sa tanong; sa halip na magtuwid, nakikita itong estratehiyang naglalayong pahupain ang ingay at alisin ang presyur sa mga posibleng sangkot.

Mahalagang maunawaan sa ganitong sandali ang kalikasan at hangganan ng Independent Commission on Infrastructure (ICI). Bilang fact-finding body, wala itong kapangyarihang mag-usig o magparusa; sa halip, gumagawa lamang ito ng mga rekomendasyon na kakailanganing salain ng Office of the Ombudsman, ng Department of Justice, at sa huli ay ng Sandiganbayan upang magkabisa sa larangan ng batas. Dahil dito, lumilitaw ang batayang agam-agam: kahit pa makabuo ng mabibigat na natuklasan ang ICI, maaaring hindi ito kaagad tumugma sa kongkretong pananagutan kung hindi susundan ng masusing aksyon ng mga may hawak ng kapangyarihang legal. Hindi nakapagtataka, kung gayon, na binabansagan ng ilan ang ICI bilang bahagi ng umano’y “cover-up” sa halip na daluyan ng linaw.

Sa antas ng detalye, mabibigat ang laman ng affidavit ni Bernardo: ang umano’y ₱2.85 bilyong proyekto at 15% na “commitment fee” na iniuugnay kay Usec. Olivar; ang mabilis na paglabas ng pondo na isinasangkot kay DBM Secretary Amina Pangandaman; ang sinasabing ₱160 milyong kickback na iniuugnay kay Maynard Ngo para sa proyektong may koneksiyon umano kay Sen. Escudero; at ang pangangailangang magpaliwanag ni DPWH Region I Director Ronel Tan. Idinadawit din ang ilang malalaking kontratista—kabilang ang Sunwest Construction, High Tone Construction, St. Matthew, St. Timothy, Alpha and Omega, at Megapolitan Builders—gayundin ang pangalan ni Governor Chavit Singson at iba pang lokal na opisyal. Sa kabuuan, nabubuo ang larawan ng isang malawak na network ng kontrata at pagpopondo na hindi maaaring sipatin lamang bilang magkakahiwalay na insidente, kundi bilang magkakabit na daloy ng pabor, kapangyarihan at salapi.

Hindi maiiwasang itanong: ano ang panganib ng maagang pagwawakas ng imbestigasyon? Una, nalalagay sa bingit ang posibilidad ng “case fatigue,” kung saan unti-unting nalulusaw ang atensiyon at sigasig ng publiko sa kawalan ng matibay na konklusyon. Ikalawa, lumuluwag ang sinturon ng pananagutan—sapagkat kung mababaw ang rekord at manipis ang testimonya, madaling makaiwas ang sinumang may koneksiyon. Ikatlo, nauudlot ang presyur sa pamahalaan na maglinis ng sariling bakuran. At ikaapat, nauuso ang “distraction agenda,” kung saan ipinapalit ang ibang paksa bago pa man mabuo ang kabuuang larawan ng anomalya.

Kaya naman humuhugos ang panawagan mula sa netizens, aktibista, at mga mamamayan: ipagpatuloy ang pagdinig at huwag ikandado ang usapin habang sariwa pa ang mga dokumento at testigo. Kung may tiwala ang mga opisyal sa proseso, hindi dapat hadlang ang public scrutiny; bagkus, ito ang makapagtitiyak na hindi nagiging ritwal lamang ang transparency at accountability. Gayunpaman, malinaw din ang mga hamon. Kung walang political will, mauuwi ang lahat sa palabas. Kung walang sapat na proteksiyon para sa whistleblowers at testigo, mananalo ang katahimikan laban sa katotohanan. At kung minadali ang pagtatapos, malamang na hindi mararating ang ubod ng sabwatan—ang mga utak at tagapag-orchestra sa likod ng anomalya.

Sa huli, hindi ito payak na balitang pang-araw; ito ay salamin kung paano haharapin ng Republika ang matagal nang sugat ng sistemikong korupsiyon. Kung may saysay ang panukalang ibalik si Sen. Marcoleta sa pamumuno ng Blue Ribbon ay dapat mapatunayan sa pamamagitan ng depinidong programa ng masinsing pagdinig, mahigpit na pagharap ng lahat ng pinangalanan, at komprehensibong paglalantad ng dokumentaryo at teknikal na ebidensiya. Ang mga retorika at press release ay dapat mapalitan ng audit trail, sworn testimonies at cross-examination na makakapag-angkla ng anumang hatol sa batayang ligal at empirikal.

Hindi sapat ang pagkagimbal; kailangan ang pagkilos na may isip, puso at gulugod. Kung nagnanais tayong tumindig bilang bansang marunong magtangi ng tama sa mali, kailangan nating igiit na ang katotohanan ay hindi dapat mabaon sa proseso, at ang hustisya ay hindi dapat mapatid ng iskedyul. Hangga’t bukas ang mga tanong at sariwa ang mga ebidensiya, walang dahilan para isara ang pinto. Sapagkat ang tunay na paglilinis ay hindi takot sa liwanag, at ang makatarungang Estado ay hindi natitinag sa habang ng tanong kapag katumbas nito ang haba ng pananagutan.