MAYNILA, Pilipinas — Sa gitna ng mainit na talakayan sa Senado, tila naging isang “battlefield” ang Committee on Local Government at ang Bicameral Conference Committee hearing. Ang sentro ng digmaan? Ang bilyun-bilyong pisong pondo ng Department of Public Works and Highways (DPWH) na diumano’y puno ng taba, overpricing, at korapsyon na pilit ipinagtatanggol ng ilang mambabatas sa Kamara.

Sa isang banda, naroon si Senator Sherwin “Win” Gatchalian, matatag at hindi natitinag sa kanyang posisyon na tanggalin ang mga sobrang presyo sa budget. Sa kabilang banda, ang DPWH sa pamumuno ni Secretary Manuel Bonoan, na tila nagkakandarapa ngayon na bawiin ang sarili nilang datos para lang maibalik ang bilyones na tinapyas ng Senado. At sa gitna ng lahat ng ito, lumutang ang pangalan nina Saldiko (Zaldy Co) at Martin Romualdez bilang mga umano’y nakikinabang sa malalaking proyekto habang ang taong bayan ay naghihirap.

Gatchalian vs. Suansing: Ang 45 Billion na “Overpricing”

Nagsimula ang gulo nang sumagot si Senator Gatchalian sa mga banat ni “Mikasing” (posibleng tumutukoy kay Rep. Mikaela Suansing o kaugnay na personalidad sa Kamara). Nilinaw ni Gatchalian na ang desisyon ng Senado na bawasan ang budget ng DPWH ay hindi galing sa hangin. Ito ay base mismo sa datos na ibinigay ng DPWH!

“Gusto ko lang linawin na yung ginawa naming pagbaba sa budget ng DPW particularly yung presyo ng materyales galing yun sa DPW mismo… Kaya tayo nakatipid ng mga around 45 billion sa mga local projects,” paliwanag ni Gatchalian.

Ayon sa kanya, inamin mismo ni Secretary Bonoan sa dalawang hearing na dahil bumaba ang presyo ng materyales, pwedeng ibaba ang presyo ng mga proyekto. Pero ngayon, biglang kambyo ang DPWH. Sinasabi na nila na “hindi pwedeng i-apply” ang bawas dahil iba-iba daw ang sitwasyon sa bawat proyekto.

Ang tanong ng taong bayan: Bakit biglang bumaliktad? Dahil ba totoo ang sinasabi ni Gatchalian na “overpriced” ang mga proyekto at kapag tinanggal ito, mawawalan ng kita ang mga contractor at ang mga padrino nila sa Kongreso?

Sinupalpal ni Gatchalian ang alegasyon na “nagkamali” ang Senado sa computation. “Hindi kami nagkamali dahil naggaling ho sa kanila ‘yung computation. ‘Yan ho ang kinagalit ng mga senador eh,” mariing sabi niya.

Ang “Deadlock” sa Bicam at ang Banta ng Reenacted Budget

Dahil sa tigasan ng ulo ng DPWH at ng House panel na ayaw tanggapin ang bawas, nauwi sa “deadlock” o hindi pagkakasundo ang Bicam. Ibig sabihin, nakabinbin ang budget.

Ang babala ni Gatchalian ay simple pero nakakatakot: Kung hindi aayusin ang budget at magkaroon ng reenacted budget (gagamitin ulit ang 2024 budget), mas malaki ang mananakaw nila!

“Kahit saan ho tayo magpunta wala hong win-win solution para sa sambayanang Pilipino,” himutok ng isang political analyst sa transcript. “Ibigay natin ‘yung gusto ni Vince Dizon (posibleng Secretary Bonoan ang tinutukoy o opisyal), marami ‘yung mananakaw nila kasi nga overprice. Pag naman hindi natin pinasa… reenacted budget tayo. Mas marami ang mananakaw nila.”

Ito ang “Hostage Situation” ng taong bayan. Pindot dito, pindot doon, parehong kawatan ang makikinabang.

Saldiko, Romualdez, at ang “Luxury Properties” sa New York

Habang nagtatalo sa bilyones sa Senado, isang mas malalim na baho ang sumingaw. Binanggit sa talakayan ang pangalan ni Saldiko (Zaldy Co, Chairman ng House Appropriations) at Martin Romualdez (House Speaker).

Ayon sa ulat, sa nakalipas na tatlong taon, tila sila lang ang yumaman nang husto. “Ang nakinabang lang ho si Saldiko… at nakita naman natin ha ah meron ho tayong nabasa eh grabe ho pala itong si Martin Romualdez umano eh napakarami daw hong ano niyan bahay sa… mga luxury property diyan sa NYC (New York City).”

Habang ang mga flood control projects ay walang bakal at gumuguho (gaya ng nangyari sa Surigao del Norte na 87 Million project na bumigay agad), ang mga “Bossing” ay nagpaparami ng mansyon sa ibang bansa. Ito ba ang “Bagong Pilipinas”? Ang pagpapayaman ng iilan habang nalulunod sa baha ang karamihan?

Ang panawagan ng mga kritiko: “Huwag na huwag ng bigyan ng budget ‘yang DPWH na ‘yan habang si Vince Dizon at si Marcos Jr. ang nakaupo diyan. Nanakawin lang ho nila ‘yan.”

Jinggoy Estrada: Hustisya para sa Barangay Officials

Sa kabilang bahagi ng hearing, ibinaling naman ni Senator Jinggoy Estrada ang atensyon sa mga nakakalimutang bayani ng bansa: ang mga Barangay Officials.

Sa isang emosyonal na interpelasyon, kinastigo ni Jinggoy ang DILG (Department of the Interior and Local Government) at ang gobyerno sa kapabayaan nito sa mga kapitan, kagawad, at tanod.

“Imagine 30 years since 1995… Nababayaan natin ‘yung mga barangay officials, hindi natin nabibigyan sapat na pondo, insurance coverage wala eh,” galit na pahayag ni Jinggoy.

Binasa niya ang Republic Act 6942 na nagbibigay dapat ng insurance, medical care, at free tuition sa mga opisyal ng barangay. Pero ang sagot ng DILG? “We are monitoring.” Monitoring lang? Ilang dekada na, monitoring pa rin?

Natuklasan na ang death benefit para sa namatay na kapitan ay 20,000 pesos lang, at ang burial assistance ay 2,000 pesos.

“Sa 2,000 hindi ka po makakabili ng kabaong,” giit ng isang resource person. Ito ay batas pa noong 1990! Napag-iwanan na ng panahon. Habang ang budget ng DPWH ay bilyon-bilyon ang overpricing, ang pamburol sa kapitan ay kulang pa pambili ng kape at tinapay sa lamay.

Ang Sakripisyo ng mga Tanod at Kapitan

Ipinakita rin sa hearing ang nakakabahalang datos ng mga pinapaslang na barangay officials. Noong 2022, may 83 na inatake, 73 ang namatay. Noong 2024, may 52 na inatake. Sila ang “most vulnerable” dahil wala silang bodyguard, wala silang security, pero sila ang nasa frontline ng gyera kontra droga at krimen.

Naalala niyo ba si “Kapitan Dodong” sa Davao na binaril habang nagla-livestream? Isa lang siya sa daan-daang biktima.

At magkano ang sweldo? May mga kapitan na sumasahod lang ng 3,000 pesos isang buwan! Mas mababa pa sa kasambahay. Ang tanod, tumatanggap ng 1,500 pesos.

“Huwag mong kakalimutan ‘yung mga barangay tanod na habang binibigay nila ‘yung 1,500 sa asawa, ang sakit-sakit ng loob ng asawa… magkakasakit ka sa puso talaga,” sabi ni Jinggoy.

Isipin niyo ang disparity: Si Saldiko at Romualdez, may luxury properties sa New York galing sa kickback (umano). Ang barangay tanod, mamatay na sa pagod at panganib para sa 1,500 pesos na honorarium. Nasaan ang katarungan?

Ang “Confusion Strategy” ng Administrasyon

Ang nangyayari ngayon sa Senado at Kongreso ay bahagi ng isang malaking laro. “Optics” lang daw ang ginagawa nina Secretary Bonoan. Nagpapanggap na nagtatrabaho, pero sa likod ay may ibang “mastermind.”

Sinasabing ang deadlock sa budget ay sinadya para magkaroon ng rason na gamitin ang reenacted budget o para maipit ang Senado na ibigay ang gusto ng DPWH. Ito ay laro ng “sino ang unang kurap.”

Pero si Senator Gatchalian at ang Senado ay “firm.” Ayaw nila ng overprice. Gusto nilang protektahan ang pera ng bayan. Ang tanong: Hanggang kailan sila makakatiis sa pressure ng Malacañang at ng Kamara?

Panawagan sa Taong Bayan: Pirma para kay Digong!

Sa huli, nanawagan ang transcript para sa isang signature campaign para kay dating Pangulong Rodrigo Duterte. Ito raw ay para ipakita ang suporta sa gitna ng mga pag-atake sa kanya at sa kanyang pamilya.

“Pirma ho tayo kung ikaw ay talagang tunay na tagasuporta ni dating Pangulong Rodrigo Duterte,” ang panawagan.

Ang laban na ito ay hindi lang sa loob ng Senado. Ito ay laban ng bawat Pilipino na pagod na sa korapsyon, pagod na sa overpricing, at pagod na sa gobyernong pinapabayaan ang mga maliliit na lingkod bayan habang pinapayaman ang mga dambuhalang buwaya.

Bantayan ang Bicam. Bantayan ang budget. Dahil ang perang pinag-aawayan nila ay pera mo, pera ko, pera nating lahat.