BATASAN PAMBANSA — Sa isang mainit at makasaysayang sesyon sa Kongreso, tila bulkang sumabog ang galit at rebelasyon na yumanig sa pundasyon ng Department of Public Works and Highways (DPWH) at Social Security System (SSS). Hindi na napigilan ang pagbuhos ng mga ebidensya at matatalim na salita laban sa mga tinaguriang “Biding-Bidingan” gang at mga opisyal na nagpapakasasa sa posisyon.

Ang sentro ng kontrobersya? Ang matapang na privilege speech ni Congressman Leandro Leviste na direktang bumatikos sa pamamalakad ni DPWH Secretary Vince Dizon (tinutukoy din bilang Vince Don sa ibang ulat) at ang nakakagimbal na expose ni Rep. Elijah “Eli” Amoroso tungkol sa kalunos-lunos na estado ng SSS.

Ang “Optics” ni Vince Dizon at ang Simbolismo ng Korapsyon

Bago pa man tuluyang uminit ang upuan ni Leviste, naging usap-usapan na ang video ni Secretary Vince Dizon habang nasa First District ng Bulacan. Sa nasabing video, makikita ang kalihim na nagsasalita tungkol sa “symbolic changes” at reporma kasama ang dalawang bataang opisyal na sina Alcantara at Hernandez. Ipinagmalaki ni Dizon na ang bagong liderato sa distrito ay simbolo ng pagbabagong nais ng Pangulong Marcos Jr.

Subalit, para sa mga kritiko at observers, ito ay puro “optics” lamang—isang palabas para pagtakpan ang umaalingasaw na baho ng korapsyon. Mariing kinuwestyon kung anong “symbolic” ang pinagsasabi ng kalihim gayong sa mismong distrito na iyon sumabog ang iskandalo ng 300 milyong piso na pinagparte-partehan umano.

“Anong symbol? Walang symbol-symbol pagdating sa mga magnanakaw, basta kaperahan, kukunin ng mga ‘yan,” ang mariing komento ng isang political analyst na sumusubaybay sa kaso. “Kasi kailangan itong buong district office na ‘to na kung saan talagang sumabog itong napakalaking iskandalo… Hindi totoo ‘yan, sinungaling ‘yan.”

Ang tanong ng bayan: Paano magkakaroon ng tunay na pagbabago kung ang mga taong nakapaligid at pinagkakatiwalaan ay sila ring itinuturong conduit ng mga iligal na pondo? Ang Bulacan First District Engineering Office ay matagal nang hotbed ng mga anomalya, at ang pagbisita ni Dizon doon na walang dalang kongkretong solusyon kundi puro “photo op” ay itinuturing na insulto sa mga binaha at ninakawan ng pondo.

“Bidding-Biddingan”: Ang Luto sa Loob ng DPWH

Dito na pumasok ang “bombshell” ni Congressman Leandro Leviste. Sa kanyang talumpati, hindi siya nagpaligoy-ligoy. Ibinunyag niya ang terminong sikat na sikat sa Batangas at ngayon ay alam na ng buong Pilipinas: ang “Bidding-Biddingan.”

Ayon kay Leviste, ito ay ang sistema ng “bid rigging” o lutong biding. Sa papel, mukhang may kompetisyon. May mga dokumento, may mga bidder, may proseso. Pero sa katotohanan, bago pa man magsimula ang bidding, alam na kung sino ang mananalo.

“Ang dahilan ng overpricing sa mga proyekto ng DPWH ay ang lutuan ng mga bidding. Sa Batangas, ang tawag dito ay bidding-bidingan,” matapang na pahayag ni Leviste.

Sinunugan pa ito ng kongresista ng isang nakakagimbal na detalye mula sa kanyang sariling karanasan. Noong siya ay bagong halal, nilapitan siya mismo ng isang District Engineer. Ipinakita sa kanya ang isang listahan—isang “shopping list” ng korapsyon. Nakasulat doon ang mga proyekto “for bidding,” pero nakagulat na may nakasulat na ring mga pangalan ng pulitikong nagpapondo at ang contractor na “napili” nila.

Ito ay direktang kumpirmasyon sa matagal nang hinala ng taong bayan. Ang mga bidding sa DPWH ay moro-moro lang. Tugma ito sa naunang testimonya ni dating Undersecretary Roberto Bernardo na nagsabing halos 100% ng bidding sa DPWH ay luto.

Ang Sindikato ng “Mananahod”

Paano ito gumagana? Ipinaliwanag ni Leviste ang sistema. Ang mga district at regional offices ay may kapangyarihang mag-prequalify o mag-disqualify ng mga contractor. Kaya nilang hanapan ng kahit gaano kaliit na butas ang mga dokumento ng isang contractor na hindi “kasali sa usapan” para matanggal ito.

At para naman sa mga “losing bidders” o yung mga sumali lang para magmukhang legit ang bidding, mayroon silang tawag sa Batangas: sila ang mga “Mananahod.”

Ang mga “mananahod” ay binabayaran ng humigit-kumulang 3% ng halaga ng kontrata para lang sumali at magpatalo. Ito ang dahilan kung bakit walang nagrereklamo, at kung bakit tuloy-tuloy ang ligaya ng mga sindikato. Sawatan ito—collusion sa pinakamataas na antas.

Ang Hamon kay Vince Dizon: Gayahin si Babes Singson

Hindi lang puro batikos ang dala ni Leviste; may dala siyang solusyon. Hinamon niya si Secretary Vince Dizon na gawin ang ginawa noon ni dating Secretary Babes Singson noong panahon ni Pangulong Noynoy Aquino.

Ang solusyon? Re-bidding.

Kapag ang presyo ng nanalong bidder ay hindi bumaba ng sapat kumpara sa Approved Budget for the Contract (ABC), dapat itong ulitin. Sa pribadong sektor, kung ikaw ang may-ari ng pera, hindi ka papayag na ang presyo ay sagad sa budget. Makikipagtawaran ka. Gusto mo ng 10% hanggang 30% na discount.

Pero sa DPWH, dahil “bidding-bidingan” nga, ang presyo ng nanalong bidder ay halos dikit na sa ABC. Walang natitipid ang gobyerno. Ang matitipid sana ay napupunta sa bulsa ng mga opisyal at contractor bilang “SOP” o kickback.

“Umaasa rin ako na gagawin ni DPWH Secretary Vince Dizon ang ginawa noon ni Secretary Babes Singson… Itigil ang bidding-bidingan sa pamamagitan ng pag-rebid ng DPWH ng mga proyekto kung hindi sapat ang ibinaba ng presyo,” hamon ni Leviste.

Kung seryoso si Dizon sa kanyang sinasabing “symbolic changes,” ito ang dapat niyang gawin. Pero marami ang nagdududa kung kaya niyang banggain ang mga higanteng interes na nakikinabang sa kasalukuyang sistema.

Elijah Amoroso: Binuksan ang “Pandora’s Box” ng SSS

Habang mainit ang usapin sa DPWH, hindi naman nagpahuli si Congressman Elijah “Eli” Amoroso ng Kamanggagawa Partylist sa pagbubulgar ng kapalpakan sa Social Security System (SSS).

Kung sa DPWH ay “bidding-bidingan,” sa SSS naman ay “Stress, Singil, Suffering.”

Sa isang privilege speech na tumagos sa puso ng bawat manggagawang Pilipino, inilarawan ni Amoroso ang SSS hindi bilang isang sandalan, kundi bilang isang pasakit. Kinopya umano ng SSS ang mga pinakapangit na katangian ng insurance companies—mahirap i-access ang benepisyo, pero mabilis maningil ng premiums.

“Halos magmakaawa na ang mga miyembrong contributor nito para lang makakuha ng kakarampot na serbisyo. Mga manggagawa rin naman ang nagbabayad niyan,” emosyonal na pahayag ni Eli.

18 Taong Delay at ang 33 Milyong Bonus

Inilabas ni Amoroso ang datos mula sa Commission on Audit (COA). Natuklasan na mayroong 9 Bilyong Piso na hindi na-reimburse para sa funeral benefits at may mga late payments ang SSS na umabot ng hanggang 18 taon bago naibigay sa miyembro!

Isipin mo, namatay na ang miyembro, lumaki na ang mga anak, baka may apo na, pero yung benepisyo, “pending” pa rin. Pero kapag ang miyembro ang na-late ng bayad sa loan, ang penalty ay automatic at napakabigat.

Ang masakit na katotohanan? Habang naghihirap ang mga miyembro, ang mga opisyal ng SSS ay nagpapakasasa. Binandera ni Amoroso ang COA report tungkol sa 33 Milyong Piso na employee bonuses na walang sapat na justipikasyon.

“Ang mga executives naman nito ay nagpapakasasa at napakasasarap ng buhay… In 2022, the salaries of executives doubled while the institution failed to collect 92 billion from employers,” bunyag ni Amoroso.

Doble ang sweldo ng boss, habang ang koleksyon ay palpak. Ito ang mukha ng inhustisya sa ahensya na dapat sana ay “social security” ang hatid, hindi “social insecurity.”

“Inaanay ang Ating Tahanan”

Ang koneksyon ng dalawang talumpating ito ay malinaw: Ang kaban ng bayan ay pinagpipistahan ng mga nasa kapangyarihan. Sa DPWH, ninanakaw ang pondo sa pamamagitan ng overpriced at lutong kontrata. Sa SSS, waldas ang pera sa bonuses habang ipinagkakait ang benepisyo sa mga tunay na may-ari nito—ang mga manggagawa.

Ang mga tinaguriang “Ghost Projects” sa flood control na walang bakal, ang mga kalsadang bago pa lang ay sira na, at ang mga benepisyong inaamag sa SSS—lahat ito ay sintomas ng isang malalang sakit.

Ang panawagan ni Leviste na mag-volunteer sa Committee on Public Works para mag-audit ng mga bidding ay isang magandang simula. Ang panukala ni Amoroso na i-tie ang pension sa inflation at habaan ang unemployment insurance ay makatarungan.

Pero ang tanong ay nananatili: Pakikinggan ba sila ng administrasyon? O matatabunan na naman ito ng mga “symbolic” na photo ops, mga press release na puno ng boladas, at mga pangakong napapako?

Si Vince Dizon, na dapat ay tagapaglinis ng DPWH, ay tila nasasadlak ngayon sa putikan ng mga alegasyon. Ang kanyang pananahimik o kawalan ng aksyon sa “bidding-bidingan” ay titingnan ng taong bayan bilang pagsang-ayon sa korapsyon.

Ang hamon ay nasa Kongreso at sa mga mamamayan. Huwag hayaang mamatay ang isyung ito. Ang bawat pisong ninanakaw sa “bidding-bidingan” ay pisong nawawala sa gamot, sa eskwelahan, at sa ayuda. Ang bawat minutong delay sa SSS ay minutong pagdurusa ng pamilyang Pilipino.

Sa huli, ang sigaw ng bayan ay katarungan. Katarungan laban sa mga “mananahod,” katarungan laban sa mga “bidding-bidingan” masterminds, at katarungan para sa bawat manggagawang nagbabayad ng buwis at kontribusyon pero sinusuklian ng “Stress, Singil, at Suffering.”

Abangan ang susunod na kabanata ng labang ito. Dahil mukhang hindi na aatras ang mga bagong boses sa Kongreso tulad nina Leviste at Amoroso. Ang tanong na lang: Handa na ba ang mga “buwaya” na harapin ang kanilang katapusan?