MAYNILA, Pilipinas — Ang hangin sa Ninoy Aquino International Airport (NAIA) ay tila bumigat noong nakaraang araw. Sa gitna ng libu-libong pasahero na nagmamadaling umalis at dumating, isang tahimik ngunit makapigil-hiningang operasyon ang naganap na yumanig sa mga haligi ng kapangyarihan sa bansa. Hindi ito tungkol sa isang terorista o isang kilalang kriminal na nasa wanted list, kundi tungkol sa isang simpleng babae—isang “Yaya”—na may bitbit na susi sa isa sa pinakamalaking iskandalo ng korapsyon sa kasaysayan ng Pilipinas.
Ang babaeng ito, na piniling huwag pangalanan ng mga otoridad para sa seguridad, ay kinumpirmang personal na empleyado at pinagkakatiwalaang aide ni dating Ako Bicol Partylist Representative at House Appropriations Committee Chairman Zaldy Co. Ang kanyang tangkang pag-alis patungong Europa ay hindi simpleng bakasyon; ito ay tinuturing na “flight of guilt” at isang desperadong hakbang upang ilayo ang mga testigo sa maaabot ng batas ng Pilipinas.
Ang Dramang “Offload” sa NAIA: Pagtakas o Pag-evacuate?
Ayon sa impormasyong nakalap mula sa mga mapagkakatiwalaang source sa loob ng Bureau of Immigration (BI) at ibinahagi ng vlogger na si Jason, hinarang o “offloaded” ang nasabing yaya bago pa man ito makasakay ng eroplano. Ang kanyang itinerary? Isang one-way ticket papuntang Hong Kong, na may connecting flight diretsong Paris, France.
Bakit Paris? Bakit kailangang dumaan sa Hong Kong? At bakit ngayon?
Ang mga opisyal ng immigration ay agad na nakapansin ng mga “red flags” sa kanyang mga dokumento. Una, ang kanyang visa ay inilarawan bilang “very new” o kakalabas lamang. Pangalawa, ang kanyang mga bank records at proof of financial capacity ay tila “fresh” at hindi tugma sa kanyang profile bilang isang domestic helper. Sa madaling salita, tila may nagpondo ng malaki at nag-ayos ng lahat ng kanyang papeles sa madaling panahon para lamang mailabas siya ng bansa.
Sa mundo ng mga elitista at pulitiko, ang “Yaya” ay hindi lamang taga-alaga ng bata o taga-luto. Sila ang tinatawag na “keepers of secrets.” Sila ang nasa loob ng kwarto kapag nag-uusap ang mga boss. Sila ang nakakarinig ng mga phone calls. Sila ang nakakaalam kung saan nakatago ang mga vault, kung sino ang mga bumibisita ng madaling araw, at kung saan dinadala ang mga maleta ng pera. Ang pagtatangka ng kampo ni Zaldy Co na ilipad ang kanyang yaya papuntang Paris ay isang malinaw na senyales na naglilinis na sila ng bakas. Gusto nilang ilayo ang sinumang posibleng maging testigo laban sa kanila.
Kung nakalusot ang yayang ito, posibleng dala niya ang mga dokumento, ledger, o impormasyon na magdidiin sa kanyang amo sa isyu ng bilyun-bilyong pisong pondo ng bayan na nawawala. Ang Paris ay isang lugar kung saan mahirap abutin ng kamay ng batas ng Pilipinas ang isang tao, at ito ang perfect hideout para sa mga taong ayaw magsalita.
Ang Takot ni Zaldy Co: Biktima o “Mastermind”?
Habang nagaganap ang drama sa airport, isang hiwalay na drama naman ang niluluto ng kampo ni Zaldy Co sa media. Sa pamamagitan ng kanyang legal counsel na si Attorney Ruy Alberto Rondain, naglabas ng pahayag ang dating mambabatas na siya ay “deathly afraid” o takot na takot mamatay kung kaya’t hindi siya makauwi ng Pilipinas.
Ang depensa ni Atty. Rondain ay tila hango sa isang pelikula. Ayon sa kanya, hati ang sentimyento ng bansa: “One half of the country wants to throw him in jail and throw away the key. The other half wants to string him up by the nearest tree.” (Kalahati ay gustong ipakulong siya, at kalahati ay gustong ibitin siya sa puno).
Sinabi ng abogado na ang pangunahing kinatatakutan ni Co ay ang “vigilante violence.” Natatakot daw siya na baka may isang ordinaryong tao, na nag-aakalang siya ang tagapagtanggol ng bayan, ang bigla na lang bumaril sa kanya sa oras na tumapak siya sa lupa ng Pilipinas.
Ngunit, ang pahayag na ito ay mariing kinukwestyon ng mga political analysts at ng taong bayan.
Una, si Zaldy Co ay isang bilyonaryo. May kakayahan siyang mag-hire ng isang batalyon ng private security guards. Kaya niyang magbayad ng mga Marines at police escorts. Sa katunayan, noong siya ay nasa pwesto pa, balot siya ng seguridad. Ang sabihin na natatakot siya sa isang “paltik” ng isang ordinaryong mamamayan ay isang malaking kahibangan at insulto sa talino ng publiko.
Pangalawa, at ito ang mas mabigat na punto: Hindi ang taong bayan ang gustong pumatay kay Zaldy Co. Gusto ng taong bayan na buhay siya. Gusto ng taong bayan na makita siyang nakaupo sa Senado, pinapawisan, at sumasagot sa mga tanong tungkol sa kung saan napunta ang pondo ng flood control. Gusto ng taong bayan na magsalita siya.
Ang tunay na banta sa buhay ni Zaldy Co ay nanggagaling sa kanyang mga sariling kasabwat. Sa mundo ng mafia at sindikato, ang tawag dito ay “cleaning loose ends.” Kapag ang isang tao ay marami nang alam at nagiging mainit na sa mata ng publiko, siya ang nagiging target ng mismong grupo na kinabibilangan niya. Takot si Co hindi sa hustisya, kundi sa mga “Mastermind” na mas mataas sa kanya—ang mga taong nag-utos, ang mga taong nakinabang ng mas malaki, at ang mga taong ayaw na ayaw na mabanggit ang kanilang pangalan.
Kung uuwi si Co, mapipilitan siyang magsalita. “Magkakabuhol-buhol ang dila niya,” ika nga sa transcript. At sa oras na magsimula siyang magturo kung sino ang nag-utos ng mga insertions sa budget, sino ang tumanggap ng kickback, at sino ang protektor ng scam, doon na magsisimula ang tunay na panganib sa kanyang buhay. Kaya ang kanyang pagtatago sa ibang bansa ay hindi proteksyon mula sa taong bayan, kundi proteksyon mula sa kanyang mga “kaibigan” sa pulitika.
Ang Misteryo ng 4.7 Bilyong Pisong Air Assets
Kasabay ng isyu ng pagtakas ay ang pagsabog ng balita tungkol sa hindi maipaliwanag na yaman ni Zaldy Co. Sa isang pagdinig sa Kongreso, ibinunyag ni DPWH Secretary Manuel Bonoan at kinumpirma ng mga record mula sa Civil Aviation Authority of the Philippines (CAAP) na si Co ay nauugnay sa pagmamay-ari ng mga helicopter at eroplano na may kabuuang halaga na 4.7 Bilyong Piso.
Apat na bilyong piso. Isipin niyo ang halagang iyon.
Sa isang bansa kung saan milyon-milyong Pilipino ang nagugutom, kung saan ang mga eskwelahan ay kulang sa classroom, at kung saan ang mga biktima ng baha ay namamalimos ng relief goods, ang isang dating mambabatas ay mayroong fleet ng mga helicopter na mas marami pa yata sa air assets ng ilang unit ng militar.
Agad naman itong itinanggi ng kampo ni Co. Ang palusot ni Atty. Rondain? “Misinformation” daw ito. Hindi daw personal na pag-aari ni Zaldy Co ang mga aircraft. Ang mga ito daw ay nakapangalan sa “Misibis Aviation” at iba pang kumpanya na “related” lang sa kanya.
Ito ay isang klasikong “Corporate Veil Defense.” Ito ang ginagamit ng mga mayayaman upang itago ang kanilang yaman. Hindi nila ipinapangalan sa sarili nila ang mga mansion, sports car, at helicopter. Ipinapangalan nila ito sa mga korporasyon, foundations, o dummy companies kung saan sila rin naman ang majority shareholder o beneficial owner.
Sa mata ng batas, pwedeng lusot ito. Pero sa mata ng taong bayan, ito ay panloloko. Kung ikaw ang may-ari ng Misibis Aviation, at ikaw ang gumagamit ng helicopter para magpalipat-lipat ng isla o bumisita sa mga proyekto, sa iyo ang helicopter na iyon. Ang pondo na pinambili noon ay galing sa kita ng kumpanya mo, na posibleng galing naman sa mga kontrata sa gobyerno na nakuha mo noong ikaw ay nasa pwesto.
Ang 4.7 Billion na halaga ng air assets ay isang sampal sa mukha ng mga taga-Bicol at taga-Cebu na lumubog sa baha dahil sa mga “flood control projects” na hindi natapos o sadyang hindi ginawa. Habang ang taong bayan ay lumalangoy sa baha, si Zaldy Co ay lumilipad sa himpapawid sakay ng kanyang bilyun-bilyong pisong laruan.
Ang Flood Control Scam at ang “Ghost Projects”
Hindi natin maihihiwalay ang yaman ni Co at ang pagtakas ng kanyang yaya sa isyu ng “Flood Control Scam.” Si Zaldy Co, bilang dating Chairman ng Appropriations Committee, ay may hawak sa “purse strings” o kaban ng bayan. Siya ang may kapangyarihang mag-apruba, mag-insert, o mag-alis ng budget para sa mga proyekto.
Ayon sa mga imbestigasyon at sa mga rebelasyon sa social media, bilyun-bilyong piso ang inilaan para sa flood control. Bucawe, Bulacan, Bicol, Cebu—ang mga lugar na ito ay nakatanggap daw ng malaking pondo. Pero nasaan ang mga dike? Nasaan ang mga pumping stations? Nasaan ang mga drainage systems?
Wala. Ang meron lang ay baha.
Ang hinala ng marami, ang mga proyektong ito ay “Ghost Projects.” Nasa papel lang. May drawing, may budget, may contractor, may pirmahan ng release ng pondo. Pero sa actual site, walang hinukay na lupa, walang binuhos na semento. Ang pera? Diretso sa bulsa. Hinati-hati ng mga pulitiko, contractor, at mga “bagman.”
Ang yaya na nahuli sa NAIA ay posibleng bahagi ng machinery na ito. Ang mga yaya at driver ay madalas ginagawang “dummy” sa mga bank accounts o board members ng mga bogus na kumpanya para hindi ma-trace ang tunay na may-ari. Kaya ganoon na lamang ang takot nila na mahuli ito. Kung magsasalita ang yaya, baka ituro niya kung saan nakatago ang mga ledger na naglilista ng “SOP” o lagay para sa bawat proyekto.
Ang Panawagan ng Katarungan
Sa ngayon, ang Pilipinas ay nasa isang kritikal na sitwasyon. Ang tiwala ng mamamayan sa gobyerno ay nasa bingit ng pagguho dahil sa sunod-sunod na iskandalo. Ang kaso ni Zaldy Co ay hindi lamang tungkol sa isang tao; ito ay simbolo ng “impunity” o kawalan ng pananagutan ng mga nasa kapangyarihan.
Ang hamon ngayon ay nasa Department of Justice (DOJ), sa Office of the Ombudsman, at sa Bureau of Immigration.
Kakasuhan ba ang yaya? Ipipilit ba ng gobyerno na ipa-deport si Zaldy Co pabalik ng Pilipinas? O hahayaan na lang ba natin na ang hustisya ay maging mailap para sa mayayaman habang mabilis naman para sa mahihirap?
Ang offloading incident sa NAIA ay dapat maging eye-opener. Hindi ito simpleng procedural error. Ito ay ebidensya na mayroong “grand conspiracy” o malakihang sabwatan upang pagtakpan ang katotohanan. Gumagalaw ang mga galamay ng korapsyon. May mga taong nagpopondo, may mga taong nag-aayos ng visa, at may mga taong nagpoprotekta.
Ang taong bayan ay hindi tanga. Alam nila kung kailan sila niloloko. Ang palusot na “takot sa vigilante” ay hindi bebenta. Ang palusot na “hindi akin ang helicopter” ay hindi bebenta. Ang tanging tatanggapin ng publiko ay ang pagharap ni Zaldy Co sa Senado, ang pagbubukas ng mga bank accounts, at ang pagbabalik ng ninakaw na yaman.
Hangga’t hindi ito nangyayari, mananatiling nag-aapoy ang galit ng sambayanan. Ang bawat patak ng ulan na nagdudulot ng baha ay paalala sa atin ng 4.7 Billion na lumilipad sa ere habang tayo ay nalulunod sa baba. Ang bawat yaya na tatakas papuntang Paris ay paalala na ang mga kriminal ay nagpapakasasa sa Europa habang ang mga biktima ay naghihirap sa Pilipinas.
Ito na ang panahon para maningil. Tapos na ang oras ng pambobola. Finish na ang mga palusot. Ang kailangan ng bayan ay katotohanan, at hustisya, anuman ang halaga.
