ANG PAGLILITAW NG KATOTOHANAN: ANG PAGSABOG NG MGA LIHIM NI ANTE KLER

Sa isang maliit, tila payapang baryo ng San Roque, may isang pangalan na binibigkas nang may pag-aatubili, pag-iingat, at minsan, pati takot: Ante Kler. Sa unang tingin, isa lamang siyang karaniwang ale—nakapalda, may lumang sombrero, at laging may dalang lumang bayong na puno ng mga halamang hindi mo alam kung pampagaling o pampasama. Ngunit sa likod ng payapang mukha at mahina niyang boses, may kumakalat na mga kuwento—mga kuwentong hindi maintindihan kung alamat lang ba, o tunay na pangyayari na pilit itinatago ng mga residente.

At doon papasok ang isang reporter—si Mar Tadeo, kilala sa kanyang tapang, katigasan ng loob, at determinasyong hindi natitinag kahit gaano kadilim ang istorya. Hindi niya ininda ang mga babala ng matatanda, o ang pag-iwas ng mga tao tuwing nababanggit ang pangalan ni Ante Kler. Para kay Mar, ang bawat lihim ay dapat mabunyag, at ang bawat katahimikan ay tanda lamang na may mas malaki pang itinatago.

Ang unang araw ni Mar sa San Roque ay puno ng maliliit na kakaibang pangyayari. May tumatahol na aso na biglang tatahimik pagdating niya. May batang tumatakbong parang may tinatakasan. May matandang babaeng umiiwas ng tingin. Parang ang buong baryo ay may lihim na sabay-sabay na itinatago, at lahat sila ay nagkakaisa sa isang bagay: hindi pag-usapan si Ante Kler.

Ngunit hindi nagpaapekto si Mar. Sa halip, mas lalo siyang ginanahan.

Isang hapon, habang nag-iinterbyu siya sa tindahan ni Aling Pina, biglang tumigil ang babae sa pagsasalita, nalaglag ang hawak na sukli, at tumitig sa likod ni Mar. “Huwag mo nang ituloy, iho,” bulong nito, halos hindi gumagalaw ang labi. “May mga bagay na mas mabuting hindi sinusundot.”

Paglingon ni Mar, naroon si Ante Kler—nakapamewang, nakatingin sa kanya na parang alam ang lahat ng iniisip niya. Ngunit ang kakaiba ay ang mga mata nito. Hindi siya sigurado kung anino lang ba iyon o talagang may kumikislap na parang apoy sa loob ng mga mata ni Ante Kler. Mabilis na tumalikod si Mar, ngunit bago pa siya tuluyang makalayo, sumigaw ang isang bata, “Huwag kang lumapit sa kubo niya, Kuya! May nawawala na dati!”

Napalingon si Mar. “Nawawala?”

Hindi sumagot ang bata. Umatras lamang ito at tumago sa likod ng nanay.

Hindi na nakatiis si Mar. Ano ang tinatago ng bayan na ito? At bakit tila lahat ay takot sa isang payat, may-edad na babae?

Kinagabihan, dala ang recorder, kamera, at matinding determinasyon, naglakad siya papunta sa kubo ni Ante Kler na nasa pinakagilid ng kagubatan. Ang hangin ay malamig, ang mga dahon ay parang may sariling ritmo, at ang mga alitaptap ay tila nagbabadya ng hindi pangkaraniwang gabi.

Paglapit niya, may narinig siyang lagaslas ng tubig at mahihinang bulong. Pag-silip niya sa bintana, nakakita siya ng kakaibang eksena: si Ante Kler, nakaupo sa gitna ng mga bilog na bato, may hawak na lumang larawan ng isang batang babae. Ang paligid ay puno ng mga palamuting gawa sa buto ng hayop, mga tuyong dahon, at mga garapon na may nakalutang na kakaibang likido.

Hindi alam ni Mar kung anong mas nakakatakot—ang ginagawa ni Ante Kler o ang katotohanang tila normal lang ito sa lugar na iyon.

Isang malakas na kalabog ang pumukaw sa ginagawang pag-e-espiya ni Mar. Napatigil siya. Isang garapon ang nahulog—pero hindi galing sa loob. Galing sa likod niya.

“Anong ginagawa mo rito?”

Boses ni Ante Kler.

Nang humarap siya, naroon ang babae, mas malapit kaysa sa dapat ay posible. Hindi niya maalala kung paano ito lumabas ng kubo nang walang tunog, o paano nitong nalaman ang presensiya niya. Ngunit ang kinatatakutan niya ay hindi ang presensiya ni Ante Kler—kundi ang ngiti nito. Isang ngiting parang alam na nito ang balak niya.

“Gusto mo ng kuwento?” tanong ni Ante Kler, mababa ang boses. “O gusto mo ng katapusan?”

Kinabahan si Mar. Ngunit hindi siya umatras. “Gusto ko ng katotohanan.”

Tumawa nang mahina si Ante Kler, isang tawa na parang naghahalo ang lungkot, galit, at kung anuman ang mas malalim pa roon.

Lumapit ito. Hinawakan ang balikat niya.

“At handa ka bang bayaran ang halaga ng katotohanan?”

Hindi sumagot si Mar.

Ngunit ang katahimikan ay sapat nang sagot.

Sa sumunod na oras, ibinunyag ni Ante Kler ang isang kasaysayang mas malalim pa kaysa sa mga tsismis ng buong baryo. Isang kuwento tungkol sa pagkaputol ng pamilya, pagtataksil ng mga taong pinagkatiwalaan, at isang sumpang hindi niya sinimulan ngunit siya ang napagbuntunan. Lahat ng mga “nawawala,” lahat ng mga bulong, lahat ng mga takot—lahat ay may dahilan.

At ang dahilan ay hindi siya.

Ang totoo—siya ang unang biktima.

Nang matapos magkuwento si Ante Kler, huminga itong malalim. “Isusulat mo ba ang katotohanan, Mar Tadeo?”

Nang tingnan niya ang mukha ng babae, hindi na niya nakita ang halimaw na pinaniniwalaan ng marami. Ang nakita niya ay isang taong nilamon ng takot ng komunidad—isang taong kinalaban ng sarili niyang alamat.

“Tulad ng lahat ng kuwento,” sagot ni Mar, “may dalawang panig. At gusto kong marinig ang panig mo.”

Ngumiti si Ante Kler—ngayon, isang totoong ngiti, hindi banta.

“Kung ganoon,” sabi niya, “handa ka nang marinig ang natitira.”

At sa gabing iyon, habang ang baryo ay natutulog at ang hangin ay puno ng tensiyon, sinimulan ni Mar ang kuwento na magbabago sa San Roque magpakailanman—ang kuwento ni Ante Kler, ang babaeng matagal nang sinisisi, ngunit hindi man lang narinig.

Isang kuwento ng katotohanan, kasinungalingan, at ang kabaliwan ng takot ng isang buong bayan.