Wala pang alas-otso ng umaga pero makapal na ang tensyon sa loob ng Bulwagang Bayan ng Maynila. Tahimik ang bawat upuan, tila hinihintay ang pagsabog ng isang bagyong matagal nang umiikot sa paligid. At nang sa wakas ay bumukas ang pintuan at pumasok si Yorme, bitbit ang isang folder na kulay pula, alam ng lahat: may mangyayaring hindi nila malilimutan.

“Hindi tayo papayag na gawing laruan ang Maynila,” mariing sabi ni Yorme habang nakatitig sa mga opisyal na nakahanay sa harap niya. Walang nagsasalita. Walang kumikilos. Parang lahat ay naging estatwa.

Isang linggo nang kumakalat ang bulong-bulungan sa munisipyo—may nawawalang pondo. Hindi lang simpleng halaga, kundi milyon-milyon, pondo na nakalaan para sa modernisasyon ng health centers, karagdagang streetlights, at ayuda para sa mga senior citizen. Pero habang naghihintay ang mga tao, may ibang bulsa raw ang napupuno.

At ngayon, nasa harap mismo ni Yorme ang ebidensya.

Binuksan niya ang folder at kumalat sa mesa ang litrato ng mga dokumentong may pirma, mga cheque na dineposito sa personal accounts, at mga record ng pekeng proyekto na “kumpleto” raw pero hindi pa man nagsisimula sa totoong buhay. May mga retrato pa ng warehouse na dapat puno ng relief goods ngunit halos walang laman kundi mga lumang kahon at alikabok.

“Mga buwaya,” mahinang bulong ng isang empleyado sa likod.

Ngunit narinig iyon ni Yorme.
“Tama. Mga BUWAYA,” aniya, mas malakas pa ngayon ang boses. “At ngayong araw… tapos na kayo.”

Nagsimula siyang mag-lakad papunta sa gitna habang hawak ang dokumento. Ang lalim ng tingin niya, tila tumatagos sa balat ng sinumang nagtatago ng kasalanan.

“Tingnan ninyo ’to,” sabi niya at iniangat ang isang papel. “Pirma ninyo, ha? ’Wag na tayong magkahanapan.”

Isa-isa niyang tinawag ang pangalan ng tatlong department heads, dalawang supervisor, at isang project manager na kilalang matagal nang ‘untouchable.’ Ang ilan ay namutla, ang iba’y nagkunwaring kalmado, pero bakas ang kaba sa kanikanilang mga mata.

“SUMAB0G NA ang galit ko. Pero hindi dahil personal ’to. Galit ako dahil ninakawan ninyo ang taong naniniwala sa inyo,” bulyaw ni Yorme.

Noong una, tumatanggi pa ang ilan.

“Sir, misunderstanding lang po ’yan—”
“Hindi po ako kasama d’yan—”
“Mali po ang dokumento—”

Pero bago pa makapagsalita nang mahaba ang isa sa kanila, pinindot ni Yorme ang remote ng projector. Lumitaw sa malaking screen ang CCTV footage: mga kahon ng relief goods na ipinapasok sa pribadong truck, mga empleyadong nakikita sa video na nagbibilang ng pera sa loob ng opisina, at mga resibong gawa-gawa lamang.

Parang binagsakan ng mundo ang mga sangkot. Wala nang lusot.

“Alam n’yo kung ano ang pinakamalupit dito?” tanong ni Yorme at huminto sa gitna ng entablado. “Habang ginagawa ninyo ’to, ilang pasyente ang hindi natulungan? Ilang senior ang pumila pero walang natanggap? Ilang batang walang pagkain ang napabayaan?”

Walang sumagot. Pati ang mga inosente sa loob ng bulwagan ay nahulog ang tingin sa sahig, ramdam ang bigat ng katotohanan.

Biglang kumaluskos sa kanan. Isa sa mga nahuling opisyal, isang supervisor na kilala sa pagiging maamo, ay biglang lumapit kay Yorme.

“Mayor… patawad po. Pinilit lang ako… hindi ko ginusto—”

“Pinilit?” tanong ni Yorme. “Pero tinanggap mo.”

Tumango ang supervisor, nanginginig.

“Sino ang nag-utos?” tanong ng mayor.

Tahimik. Ilang segundo. Hanggang sa lumingon ang supervisor sa dulo ng bulwagan.

Isang pangalan ang bumagsak sa gitna ng katahimikan—isang mataas na opisyal na matagal nang pinagkakatiwalaan, itinuturing na ‘kanang kamay’ ni Yorme. Isang opisyal na lagi pang kasama niya sa mga proyekto, sa mga press conference, at sa mga programa para sa mahihirap.

Parang may kumuryente sa lahat.

“SIYA?” halos mapasigaw si Yorme, hindi makapaniwala.

Hindi kumibo ang akusadong opisyal. Nakasalampak sa upuan, nangingitim ang mukha sa kaba. Pero ang katahimikang iyon ay parang pag-amin na rin.

“Ilabas ang cellphone mo,” utos ni Yorme.

Nang buksan ang device, nakita agad ang mga mensahe: tagubilin kung paano i-transfer ang pera, kung sino ang ‘dapat’ kumita, kung paano makakaiwas sa audit. Lahat nakalista. Lahat malinaw.

Hindi na kailangan ng paliwanag.

Ilang pulis ang pumasok. Ang mga taong minsang iginagalang ay biglang naging sentro ng iskandalo. Ang bawat isa ay posas ang kapalit ng kanilang pakikipagsabwatan.

Pero hindi pa tapos doon ang bagyo.

“Sa lahat ng taga-Maynila,” sabi ni Yorme habang humaharap sa kamera, “hindi ko hahayaang nakawan kayo. Hindi ko hahayaang apak-apakan ang tiwalang ibinigay ninyo. Hindi tayo papayag sa mga buwaya na sumisira sa bayan natin.”

Nagpaabot pa siya ng detalye tungkol sa imbestigasyon, kung paano nagsimula sa isang anonymous tip, kung paano nila unti-unting nakuha ang dokumento, at kung bakit siya mismo ang nagpasya na ilabas ang lahat sa publiko.

Pero ang tunay na nakagugulat ay ito:

Ayon sa initial estimate ng city auditors, higit ₱68 milyon ang nawawalang pondo.

At lumalabas—hindi pa ’yan ang kabuuan.

May iba pang proyekto na pinag-aaralan. May iba pang pangalan ang nagsisimula nang mabanggit sa imbestigasyon.

At ayon kay Yorme:

“Kung sino ka man… kung may kinalaman ka dito… handa ka na. Dahil darating ako.”

Sa labas ng bulwagan, umalingawngaw ang mga sigaw ng mga tao.

“ISULONG ANG KATOTOHANAN!”
“HUSTISYA PARA SA MAYNILA!”
“TAPUSIN ANG MGA BUWAYA!”

Maraming nakakita sa paglabas ng mga inaresto—tila mga bituing bumagsak mula sa kapangyarihan. At sa gitna ng sigawan, may isang matandang babae ang lumapit kay Yorme, hawak ang kanyang lumang ID bilang senior citizen.

“Maraming salamat, anak,” sabi ng matanda, may luha sa mata. “Yung gamot sana para sa akin… matagal kong hinihintay. Salamat at lumaban ka.”

Hindi nakasagot si Yorme. Tumango lang siya at huminga nang malalim.

Dahil alam niya: nagsisimula pa lang ang laban.

At ang tanong ngayon ng buong Maynila—

Ilan pa ba ang mabubunyag? Sino pa ang madadamay? At hanggang saan aabot ang galit ni Yorme laban sa mga buwayang sumira sa tiwala ng bayan?

Nasa kamay ng susunod na imbestigasyon ang susi.

At ang taong bayan—handa nang malaman ang buong katotohanan.