ANG KAPANGYARIHAN NG WIKA: Supreme Court, Sinisingil ang Marcos Administration na Magpaliwanag sa Ilegal na Pag-aresto kay Duterte at ang Writ of Habeas Corpus

Sa gitna ng isang political crisis na umiikot sa pag-aresto at detensyon ni dating Pangulong Rodrigo Duterte sa International Criminal Court (ICC) sa The Hague, isang nakakagulat na hakbang ang ginawa ng Korte Suprema ng Pilipinas—isang hakbang na nagbigay ng malaking pag-asa sa kanyang mga tagasuporta at naglagay ng matinding legal na hamon sa administrasyon ni Pangulong Ferdinand Marcos Jr.

Ang legal drama na ito ay nagpapatunay na ang Sistema ng Hustisya ng Pilipinas ay hindi tuluyang nagpapasakop sa dayuhang hurisdiksyon. Sa halip, ito ay naninindigan sa Konstitusyon at sa karapatan ng bawat mamamayan—isang aksyon na tahasang sumisingil sa Palasyo na magpaliwanag sa mga ilegal na aksyon na diumano’y ginawa sa proseso ng pag-aresto.

Ang Pag-asa sa Gitna ng Pagdadalamhati: Habeas Corpus

Ang sitwasyon ay naging emosyonal para sa mga tagasuporta ni Duterte, lalo na nang ni-reject ng ICC ang apila ng kanyang legal team para sa interim release [00:51]. Ang pagtanggi na makapiling ni Duterte ang kanyang pamilya ngayong Pasko ay nagdulot ng sakit at galit [01:36].

Ngunit ang pag-asa ay sumilay mula sa Kataas-taasang Hukuman.

Ang pamilyang Duterte at ang kanilang mga kaalyado ay naghain ng isang Petisyon para sa Writ of Habeas Corpus [05:58] sa Korte Suprema. Sa simpleng paliwanag, ang Writ of Habeas Corpus ay isang legal remedy na humihiling na “i-release itong si Duterte sa ICC detention” [09:45]. Ang petisyon ay nag-ugat sa paniniwala na mayroong mga ilegal na ginawa ang administrasyong Marcos sa pagpapadala kay Duterte sa The Hague, na lumabag sa kanyang mga karapatan sa ilalim ng Philippine law [05:35, 17:43].

Ang good news ay hindi pinabasura ng Korte Suprema ang petisyon [07:59], taliwas sa naunang hiling ng pamahalaan. Sa halip, ang Korte Suprema ay kumilos [05:04].

Ang Kautusan: 30 Araw Para Magpaliwanag ang Malacañang

Ang Korte Suprema, na nagpapakita ng kawalang-kinikilingan [03:39], ay inutusan ang Marcos Administration na magsumite ng paliwanag [07:23]. Nagbigay sila ng 30 araw [07:31] sa Malacañang upang:

Magpaliwanag hinggil sa Writ of Habeas Corpus.

Sagutin kung dapat ba talagang talakayin ang kaso.

Ipaliwanag kung dapat bang makialam ang Korte habang may proseso pa sa ICC [07:45].

Ang kautusan na ito ay nagbigay ng isang malinaw na babala: “Itong administrasyon ni Marcos ngayon ay sinisingil na sila na palayain itong si Duterte sa ICC” [03:31]. Ang Malacañang, kasama ang lahat ng executive agencies (DOJ, PNP, atbp.) ay kailangang legalmente magpaliwanag “under what authority Duterte is being detained” [11:45].

Ang tanong ng Korte Suprema ay napakatumbok: “Bakit What made you decide na dalhin siya doon sa ICC? Sino ang mga taga ICC para parusahan ang isang Pilipino?” [11:56]. Ang pagtatanong na ito ay nagpapatunay na ang Korte Suprema ay may karapatan, sa ilalim ng Philippine law, na siguraduhin na ang proseso ay tama [17:24], lalo na’t si Duterte ay “dinakip po si Duterte dito sa Pilipinas, dinala pa papunta doon sa Dahig” [12:35, 15:21].

Ang Pag-aalinlangan sa Konstitusyon: Bakit Nag-surrender?

Ang pangunahing legal question na inilatag ng petisyon ay: Bakit hinayaan ng administrasyong Marcos na inaresto at i-surrender si Duterte, gayong tumiwalag na ang Pilipinas sa ICC? [19:19].

Ang mga legal experts ay naniniwala na ang kooperasyon sa ICC sa pag-aresto o pag-surrender ay maaaring “unconstitutional o not binding” [19:19] dahil ang Pilipinas ay pormal nang bumitaw sa relevant treaty. Kung hindi lawful ang detention ni Duterte sa ilalim ng Philippine law, ang administrasyon ay “malalagot sa batas ng Pilipinas” [13:46].

Ang paliwanag ng Marcos Administration ay kailangang sumagot sa mga tanong na ito:

Tama ba ang legal procedure sa pag-aresto?

Bakit hindi dumaan sa Immigration at DOJ ang tamang proseso? [18:34]

Balido ba ang rason ng administrasyon para i-surrender si Duterte sa isang dayuhang korte?

Ang pagkilos ng Korte Suprema ay nagpapatunay na ang pagmamay-ari ni Duterte ay Pilipinas [06:57], at ang kanyang karapatan sa ilalim ng Konstitusyon ay hindi maaaring balewalain kahit pa siya ay dinala sa ibang bansa. Ang Korte Suprema ay may mandato na bantayan ang mga proseso [17:24].

Ang Posibleng Resulta: Pagbabalik at Pananagutan

Kung hindi makapagbigay ng legal na rason ang Marcos Administration sa ilegalidad ng kanilang aksyon, ang Korte Suprema ay maaaring “magtagumpay” [13:55] at iutos ang pagpapabalik ni Duterte sa Pilipinas [16:12].

Ang pag-asa para sa kanyang pagbabalik ay mataas. At kung makikita ng Korte Suprema na may “ilegal action” [14:07] ang mga opisyal ng gobyerno sa pagpapadala kay Duterte sa ICC, ang “leader na kung sino man ang utak” [13:40] sa likod ng plano ay maaaring maparusahan sa ilalim ng batas ng Pilipinas. Ito ay maaaring maging isang pagpapakita ng pananagutan sa mga opisyal na nalinlang sa kanilang sarili [18:58].

Ang pananaw ng Korte Suprema ay nagbigay ng isang malinaw na senyales sa lahat: Ang hustisya ay hindi lamang ginagawa sa dayuhang lupain; ito ay dapat magsimula sa paggalang sa sariling batas at Konstitusyon. Ang kasong ito ay hindi lamang tungkol kay Duterte; ito ay tungkol sa kapangyarihan ng batas at ang karapatan ng bawat Pilipino na makamit ang due process—isang karapatan na hindi maaaring balewalain ng sinuman, gaano man sila kataas o kapangyarihan.