Sa mata ng publiko, ang Kongreso ng Pilipinas ay ang bulwagan kung saan dapat nababalangkas ang batas para sa kapakanan ng bansa. Subalit, nitong mga nakaraang buwan, ito ay naging sentro ng isang matinding political spectacle—isang banggaan na naglantad sa mga seryosong anomalya sa paggamit ng pambansang pondo. Ang nagpa-init sa debate ay ang harapan at walang preno na pagtatalo nina Congressman Erin Tañada (Cong. Erise) at Congresswoman Garin, kung saan ang usapin ay lumampas pa sa simpleng budget insertion at umabot sa pinakabuod ng accountability at command responsibility ng pinakamataas na pinuno ng bansa.

Ang diskusyon ay hindi na lang tungkol sa bilyun-bilyong piso; ito ay naging usapin ng moralidad, prinsipyo, at ang karapatan ng taumbayan na malaman kung sino ang tunay na naglalaro sa kanilang kinabukasan.

Ang Apat na Punto ni Tañada: Ang Akusasyon ng Command Responsibility

 

Nagsimula ang lahat sa isyu ng General Appropriations Act (GAA), o ang Pambansang Budget, na naglalaman ng bilyun-bilyong pondo para sa mga kritikal na proyekto.

Ang matinding pagbatikos ni Cong. Tañada ay nakatuon sa Pangulo, si Ferdinand “Bongbong” Marcos Jr. (PBBM), at ang kanyang umano’y pananahimik sa gitna ng matitinding pagbabago sa kanyang sariling budget. Para kay Tañada, ang pangunahing may responsibilidad ay ang Pangulo [01:03, 01:10]. Hindi katanggap-tanggap ang pagka-pabaya sa mga kaganapan sa loob ng Kongreso, lalo na’t nakakaapekto ito sa mga flagship projects na siyang pangako ng administrasyon sa masa.

Nagtala si Tañada ng tatlong sunod-sunod na taon kung kailan nangyari ang umano’y pagpuputol at pagsasaula ng budget ng Ehekutibo ng Kongreso:

2023 GAA: “Binawasan ng pondo niya ng halos 3 bilyon.” [00:10, 01:13]. Ang pagkawala ng ganito kalaking pondo ay hindi pa raw nangyari sa kasaysayan ng mga naging Pangulo sa Pilipinas. Ang masama pa, aniya, “pinabayaan niya, hindi siya kumibo” [00:14, 01:17], maging ang kanyang gabinete ay hindi umimik.

2024 Budget: Binawasan ng 500 billion ang President’s budget [00:23, 01:23]. Sa muling pagkakataon, “hindi kumibo ang presidente, hindi kumibo ang ating mga kabinete” [00:30, 01:27].

2025 Budget: Binawasan ng 473 billion [00:34, 01:30], at higit sa lahat, pati yung mga pondo para sa mga flagship projects ng pangulo ay inalis [00:43]. Ang resulta? “Na-delay na lahat ng mga proyekto” [00:47].

Ang paulit-ulit na pananahimik ng Pangulo at ng kanyang Gabinete sa loob ng tatlong taon, ayon kay Tañada, ay malinaw na pagpapatunay ng “command responsibility” [00:55, 01:46] at kapabayaan sa pagtupad ng mandato.

Idinagdag pa ni Tañada ang isa pang matinding punto: ang Speaker ng Kongreso ay pinsan ng Presidente [01:54]. Ang tanong niya: Hindi ba sila nag-uusap? Ito ay nagpapahiwatig na may direktang ugnayan ang Malacañang sa pinuno ng Kamara, at ang kanilang pananahimik ay lalong nagpapabigat sa isyu ng accountability.

Ang Misteryo ng Bicam: Dalawang Tao, Isang Bilyong Desisyon

 

Ang ugat ng korapsyon na tinalakay ay naganap sa Bicameral Conference Committee (Bicam) [06:42], ang huling yugto ng deliberation bago pirmahan ng Pangulo ang budget. Ang prosesong ito ang ginamit umano para gawin ang mga secret insertions at divert ang pondo.

Ibinunyag ni Tañada, gamit ang mga naunang pahayag ng iba pang opisyal, na tila dalawang tao lang ang nag-uusap at gumagawa ng pagbabago sa pinal na budget: “Yung mga member ng BCAM, hindi alam” ang mga pagbabago [01:21]. Sinabi pa ni Tañada ang pahayag ni dating Senate Finance Chief Grace Poe na pinirmahan lang niya ang budget, ngunit “hindi siya alam” ang mga detalye, dahil sina Senate President Chiz Escudero at Chairman Zaldy Co lang ang nag-usap [01:21].

Para kay Tañada, hindi ito regular at malinaw na “Maliwanag po yung mga sinasabi ko” [01:26]. Ang kawalan ng transparency sa Bicam—kung saan tanging iilang pinuno lang ang may alam sa mga final adjustments—ay nagbigay-daan sa mga anomalya. Ang mga pagbabago sa budget, tulad ng small committee na hindi na raw nalalaman ng mga miyembro ng kinatawan ang mismong inaaprubahan [07:47], ay nagpapatunay na ang proseso ay binaluktot.

Ang Depensa ni Cong. Garin: Reforma sa Sistema, Huwag Pagtuturo

 

Sa kabilang panig, matindi ang pagtatanggol ni Cong. Garin sa Pangulo at sa House leadership, na inilarawan ng host ng video na tila pagiging halik-pwet [13:06]. Ang kanyang pangunahing argumento ay nakatuon sa pagpapaliwanag sa budget process at ang pagbabago ng prayoridad ng Ehekutibo.

Ayon kay Garin, ang pagbabago ng budget ay natural lamang dahil ang budget ay ginagawa ng executive department ng maaga (Enero pa lang) [05:03], at pagdating sa Kongreso, “Maraming mga exigency ang serbisyo na pwedeng magbago ang isip ng pangulo” [05:10]. Ipinagtanggol niya ang posibilidad na ang Pangulo mismo ang nagrekomenda ng pagbabago sa budget, at “wala pong masama diyan” [05:16].

Ginamit niya ang insertion ng 1 billion para sa Philippine Coconut Authority (PCA) [04:04] bilang halimbawa. Para sa kanya, kung nagbago ang isip ng Pangulo at naglagay siya ng pondo sa PCA, “Wala namang masama doon kung basta hindi ghost project” [04:13]. Ang punto ni Garin ay ang Kongreso mismo ay nakakapag-insert at nagpapalit, “yung pangulo pa kaya” [04:22].

Gayunpaman, ang core ng depensa ni Garin ay nakatuon sa pagsusulong ng reporma sa sistema at ang pag-iwas sa fingerpointing [08:22, 09:47]. Aniya, ang isyu ay hindi dapat guluhing ng politika at allegations [08:28, 14:01], kundi dapat tutukan ang “transparent budget process” [09:50]. Para sa kanya, ang nangyari ay pag-abuso ng iilan, at “hindi mo pwedeng ituro sa kahit sino na walang preba” [09:07].

Ngunit ang retorika ni Garin ay binatikos ni Tañada na tila nagbibigay-daan sa korapsyon [09:13, 09:28]: “Yan ang ibig kong sabihin [na] pabayaan na lang natin na marami ang nagco-corrupt dito sa Pilipinas, basta itago lang natin ang ebidensya.” [09:28, 09:35]. Ang pagtangging mag-imbestiga at magturo ng may kasalanan, ayon kay Tañada, ay nagdudulot lamang ng pagkalusot ng korapsyon, na siyang dahilan kung bakit walang asenso ang bansa [08:36, 08:43].

Ang Tunay na Reporma: Pagtutok sa Ugat ng Serye ng Abuso

 

Nang tanungin si Tañada tungkol sa kanyang specific reforms [12:50], hindi lamang siya nagbigay ng solusyon sa budget process. Tinumbok niya ang ugat ng korapsyon sa politika ng Pilipinas:

Anti-Political Dynasty Law: Ito ang pangunahing reporma na hinihingi ni Tañada, na aniya ay “Binabastos natin ang konstitusyon” dahil ayaw itong ipasa [15:21, 15:29]. Para sa kanya, ito ang isa sa dahilan ng korapsyon, ang papataba ng mga political dynasties [15:35].

Pagsugpo sa “Balimbingan”: Ang pag-atake ni Tañada sa kawalan ng prinsipyo at “pagpalit ng partido kung saan makikinabang” [15:47, 15:53] ay tumutukoy sa political opportunism na nagpapalakas sa mga dynasties at nagpapahina sa mga institusyon.

Campaign Finance Reform: Ito ang sagot sa tanong kung bakit nagco-corrupt ang mga pulitiko. Sinasabi ni Tañada na ang pagbalik ng gastos sa kampanya ang dahilan kung bakit sila bumabawi sa korapsyon [16:05, 16:09].

Empowerment ng Anti-Corruption Bodies: Ang paghimok na bigyan ng kapangyarihan ang ICB (na maaaring tumutukoy sa Inter-Agency Council Against Corruption o katulad) para maimbestigahan ang korapsyon [16:16].

Maliwanag ang mensahe ni Tañada: Ang korapsyon sa budget ay sintomas lamang ng isang mas malaking sakit—ang Political Dynasty [15:35] at ang “business as usual” [16:26] na mentalidad ng mga pulitiko.

Konklusyon: Isang Laban na Kailangang Maging Mulat ang Bayan

 

Ang debate nina Cong. Tañada at Cong. Garin ay higit pa sa isang show sa Kongreso; ito ay isang pambansang tawag sa accountability. Ang mga alegasyon ni Tañada tungkol sa command responsibility ni PBBM sa pagkapabaya sa kanyang sariling budget at ang pagtukoy niya sa mga seryosong anomalya sa Bicam ay nagpapabigat sa isyu ng tiwala sa gobyerno.

Ang mga repormang hiningi ni Tañada ay matapang at systemic. Sa pagtumbok niya sa Anti-Political Dynasty Law at Campaign Finance Reform, ipinapakita niyang ang solusyon sa korapsyon ay hindi lamang sa pagpapalit ng mga tao, kundi sa pagpapalit ng konstitusyonal na balangkas [16:33] na nagbibigay-daan sa mga abusong ito.

Sa gitna ng lahat ng ingay at fingerpointing, ang panawagan ng host ng video ay manatiling mulat at magising [02:52]. Ang katotohanan ay laging nananatili [03:01], at ang bayan ay may karapatang malaman kung sino ang nagpapabaya sa kanilang kinabukasan. Ang malaking tanong ngayon ay: Handa ba ang Kongreso na gawin ang mga repormang ito, o pipiliin pa rin nilang itago ang katotohanan para sa kapakanan ng political dynasty at business as usual? Ang sagot sa tanong na iyan ang tutukoy sa kinabukasan ng Pilipinas. Ang debate ay nagsimula na; ang desisyon ay nasa kamay ng taumbayan.