Sa isang privilege speech na umalingawngaw sa buong Bulwagan ng Senado at nagpaganap sa bansa, matapang na hinarap ni Senador Francis “Chiz” Escudero ang isa sa pinakamalaking krisis ng integridad at katiwalian sa kasaysayan ng lehislatura. Hindi lamang ito simpleng usapin ng korupsyon; ito, aniya, ay isang orchestrated na “script at sarsuela” na ang tanging layunin ay iligtas ang tunay na may sala sa Kamara at ituro ang galit ng publiko sa Senado. Sa gitna ng kaniyang talumpati, hayagan at walang takot niyang pinangalanan ang mastermind sa likod ng kaguluhang ito: si Speaker Martin Romualdez.

Ang mensaheng ipinadala ni Escudero ay malinaw at matalim. Nagsimula siya sa isang tanyag na kasabihan sa wikang Pilipino: “Kapag nagturo ka ng daliri sa iba, may tatlong daliri na nakaturo palagi pabalik sa iyo.” [00:37] Ang kasabihang ito ang naging sentro ng kaniyang depensa at paninindigan laban sa selective justice na, aniya, ay lantarang nangyayari sa harap ng sambayanan. Ang bansa ay ginugulo, pinag-aaway-away, at pinawawatak-watak—lahat, ayon kay Escudero, ay upang protektahan ang iisang tao [03:02].

Ang “Script” ng Panlilinlang: Senado Bilang Panakip Butas

 

Ang ugat ng kasalukuyang kaguluhan ay nag-ugat sa mga alegasyon ng ghost at substandard flood control projects na nagkakahalaga ng bilyun-bilyong piso. Sa halip na ang mga kongresista, na direktang may hawak ng mga distrito at pondo, ang panagutin, ang galit ng taumbayan ay pilit na nililihis patungo sa Senado.

“Pilit na ginagawang panakip butas,” [01:03] matapang na pahayag ni Escudero. Ayon sa kaniya, ang modus operandi ay simple: Ipitin ang tatlong dating DPWH officials [01:12] (na sina Roberto Bernardo, Alcantara, at Hernandez, ayon sa naunang mga hearing) upang kantahin at name-drop ang mga pangalan ng senador, kahit pa walang direktang ebidensya ng korupsyon.

Ang patunay na may script ay, ayon kay Escudero, napakasimple: “Kapanipaniwala ba na wala silang kinausap na kahit isang kongresmang nakaupo na totoong may hawak na mga distrito sa lugar na ginalawan nila?” [01:36] Sa hinaba-haba raw ng kanilang testimonya, “Banggit sila nang banggit, name drop sila nang name drop ng pangalan ng senador, [subalit] wala silang masabing direktang nakausap o binigyan ng anuman.” [01:57]

Ang layunin ay malinaw: Ipako ang mga senador sa media at sa publiko at ilayo ang atensyon sa Kamara at sa mga Kongresista [02:18]. Umaasa ang mga nasa likod ng script na sa pagturo sa mas mataas at mas kilalang “isda” (ang mga Senador), maiibsan ang galit ng tao sa kanila at tuluyan silang makakatakas mula sa anumang pananagutan [02:37].

Dito, hayagan at walang alinlangan na pinangalanan ni Escudero ang sinasabing may-akda ng sarsuela na ito: Martin Romualdez [03:41].

Ang Tali ng Pera at Kapangyarihan: Ang Ebidensya Laban kay Romualdez

 

Upang patunayan ang kaniyang akusasyon laban kay Romualdez, nagbigay si Escudero ng mga kumpirmasyon na nag-uugnay sa House Speaker sa bilyun-bilyong anomalya.

1. Ang Saling Pusa ni Kiko Laurel: Nangyari raw ito noong 2023. Bilang suporta sa Department of Agriculture (DA) noong kalihim si Ginoong Kiko Laurel, tinulungan ni Escudero ang kalihim na bawasan ang flood control budget upang idagdag sa pondo ng agrikultura. Matapos ang aksyong ito, tumawag daw kay Laurel si dating Congressman Zaldico dahil “pinapatanong daw ni Speaker Romualdez, bakit binawasan ang pondo ng flood control?” [06:48]

Ang kuwentong ito ay isang direktang ugnayan kay Romualdez sa pagprotekta sa kontrobersyal na flood control budget—ang mismong pondo na sentro ng anomalya.

2. Ang ₱1.7 Bilyon sa Maleta ni Gotesa: Ang pinakamabigat at pinakamatinding bahagi ng testimonya ay ang pag-ulit ni Escudero sa mga detalye ni Retired Master Sergeant Gutesa (Gutesa), na inilarawan ni Escudero bilang ang “bukod tanging testigo na walang kinalaman… walang hininging immunity deal o proteksyon kapalit ng kanyang pagtestigo.” [04:29]

Si Gutesa raw ang personal na naghatid ng pera sa bahay mismo ni Martin Romualdez [04:41]. Ayon sa testimonya, “35 maleta ng pera na naglalaman na mahigit kumulang ₱48 milyong bawat isa o kulang-kulang ₱1.7 billion sa isang delivery ay umano hinatid niya sa iba’t ibang bahay sa iba’t ibang pagkakataon ni Martin Romualdez.” [16:00]

Ang detalye ng ₱1.7 Bilyon na cash delivery sa isang beses at ang katotohanang si Gutesa ay hindi nakinabang at walang hininging kapalit [25:01] ang nagbigay ng bigat sa testimonya. Subalit, sa kabila ng ganito katinding ebidensya, “Hindi ba nakapagtataka bakit hindi sinasama si Martin Romualdez sa anumang imbestigasyon? DOJ man, NBI man, AMLC man?” [16:26]. Ito ang tanong na bumabagabag sa sambayanan at nagpapatibay sa teorya ng selective justice.

Ang Impeachment Plot: Panggigipit Laban kay VP Sara

 

Hindi lamang korupsyon sa badyet ang ginamit na sandata. Kinumpirma rin ni Escudero ang alegasyon ni dating Congressman Toby Tiangco na ginamit ni Romualdez ang impeachment complaint laban kay Vice President Sara Duterte bilang paraan ng panggigipit at leveraging [08:41].

Ang modus ay direkta: Pinilit daw ni Romualdez ang mga kongresista na pumirma sa impeachment complaint. Ang pananakot: “Pumirma kayo, dahil kung hindi, hindi lalabas ang pondo niyo na naka-FLR [For Late Release] bago mag-eleksyon.” [09:10] Ang mga FLR funds ay ang mga pondo ng mga kongresista na naka-hold, na karaniwang kinukuwestiyon.

Ito ay nagpapakita na ang pagtatangkang impeachment ay ginamit bilang kasangkapan para sa pera, at hindi para sa tunay na accountability.

Sa huli, nabigo ang planong ito. Sinabi ni Escudero na tinanggihan ito ni PBBM [09:29], na nagpapatunay na walang ganyang uri ng usapan at hindi niya gagawin iyon. Ang pagtanggi ni PBBM ang nag-iwan sa mga kuwestiyonableng pondo na nananatiling for late release [09:39], na sumira sa maitim na balakin ni Romualdez. Para kay Escudero, ang panggigipit na ito ay dahil nakikita ni Romualdez si VP Sara bilang makakatunggalin niya sa susunod na halalan [10:42].

Ang Hustisya na May Pamimili: Selective Justice

 

Ang pinakamalaking pagtuligsa ni Escudero ay nakatuon sa selective justice na aniya ay ginagamit laban sa mga kritiko ni Romualdez.

Pagsira sa Reputasyon: Siya at ang mga senador na bumoto kontra sa impeachment ni VP Sara [19:18] ay tinumbok at siniraan. Kinuwestiyon ang kaniyang campaign contribution noong 2022 [12:13], at inipit ang badyet ng Comelec sa Camara dahil dito.

Double Standard: Ipinunto ni Escudero ang irony: Bakit siya lang ang iniimbestigahan tungkol sa campaign contribution gayong may lumabas na ulat ng PCIJ na marami pang opisyal, mas mataas pa, ang tumanggap din ng ganitong uri ng kontribusyon [12:51]? Higit pa, bakit hindi binubusisi ang 67 na miyembro ng Kamara na may construction firm na nakakuha ng kontrata sa gobyerno—isang direktang conflict of interest [13:25]?

Nawawalang Atensyon: Nang lumabas ang posibilidad na anim na senador ang madadamay sa imbestigasyon (mula sa testimonya ni Bryce Hernandez), ang atensyon ng lahat ay nandoon. Subalit, nang sinabi ni Hernandez na kongresista lamang pala ang papangalanan niya, “aba, biglang naglaho nang parang bula ang atensyon! Parang wala na, nagtanong, parang wala nang interest” [18:14].

Ang lahat ng ito ay nagpapatunay na hindi transparency at accountability ang layunin. “Are we truly for transparency and accountability or are we merely offering a politically convenient sacrificial lamp in an attempt to appease the rage of the people?” [19:40]. Ang resulta, ayon kay Escudero, ay ang “pagkasira” ng Senado.

Ang Paninindigan at ang Panawagan: Punitin ang Script

 

Sa huling bahagi ng kaniyang talumpati, nagbigay si Escudero ng matinding paninindigan at panawagan. Siya, aniya, ay may sterling record na 27 taon sa serbisyo at “I’ve never been accused nor charged with corruption” [20:46]. Lalabanan niya ang mga malicious and false allegations at magpa-file ng mga kaso laban sa kaniyang mga accuser.

Subalit, ang mas mahalaga ay hindi ang kaniyang sarili: “Ginoong Pangulo, sino po ang nagtatanggol sa ating institusyon?” [21:20].

Ang kaniyang panawagan sa kaniyang mga kasamahan ay simple: Labanan ang script ni Martin Romualdez [22:42]. Huwag magpadala sa gulo at pagkakawatak-watak (pamilya laban sa pamilya, Pilipino laban sa Pilipino) [23:27], dahil mas madaling manipulahin ang nag-aaway at nagkakawatak-watak na bansa [23:39].

Ang kaniyang direktang hamon sa kaniyang mga kasamahan at sa taumbayan ay naglatag ng dalawang path:

Path 1 (Kampihan si Romualdez): Maniwala sa mga sinasabi ng testigo na nagtuturo sa senador, ibuhos ang galit sa Senado, at huwag payagang mabanggit ang pangalan ni Romualdez sa anumang imbestigasyon [24:42].

Path 2 (Labanan si Romualdez): Labanan ang panggigipit at paninira, huwag payagang sirain ang Senado, maniwala at sumaludo sa mga katulad ni Sergeant Gutesa na nagsasabi ng katotohanan, at paulit-ulit banggitin ang kaniyang pangalan: Martin Romualdez [25:41].

Ang pagtatapos ni Escudero ay isang hiyaw ng paninindigan at pag-asa: “Kung nais niyong lumitaw ang katotohanan, kung nais po niyong makulong ang tunay na may kasalanan, huwag ninyong kampihan si Martin Romualdez!“ [26:46]. Ang sarsuelang ito, aniya, ay napakarumi at hindi katanggap-tanggap sa sambayanang Pilipino. Ang laban ay hindi lamang tungkol sa pera o pulitika, kundi tungkol sa kaluluwa ng demokrasya ng Pilipinas. Ang paninindigan sa katotohanan at ang paglaban sa selective justice ang tanging paraan upang punitin ang script ng panlilinlang na ito.