PAGPALUBOG SA BANSA: UTANG NG PILIPINAS, PUMALO SA ₱17.6 TRILLION—SAAN NAPUNTA ANG 1,700% NA PAGLOBO MULA SA BAWAT PRESIDENTE?
Ang Pilipinas, isang bansa na may masaganang likas na yaman at matatapang na mamamayan, ay nakaharap ngayon sa isang pasanin na tila invisible ngunit kasing-bigat ng isang bundok: ang pambansang utang. Sa bawat taon, administrasyon, at crisis, ang utang ay patuloy na lumolobo, na nagdudulot ng tanong: hanggang kailan natin kakayaning pasanin ang bigat na ito?
Sa kasalukuyan, ang total na utang ng Pilipinas ay umabot na sa humigit-kumulang ₱17.6 Trillion (Mula sa [11:42]). Kung hahatiin ang halagang ito sa tinatayang 100 milyong populasyon ng bansa, lalabas na ang bawat Pilipino, mula sa sanggol na ipinanganak ngayon hanggang sa pinakamatanda, ay may pasaning utang na halos ₱176,000 (Mula sa [12:35]). Ang numerong ito ay nagpapahiwatig na ang bawat isa sa atin ay de facto na may utang, hindi dahil sa sarili nating paggastos, kundi dahil sa mga desisyong pinansyal na ginawa ng mga namuno sa bansa sa loob ng ilang dekada.
Ang paglalakbay ng utang na ito ay isang chronological tragedy na nagsimula sa milyon, umabot sa bilyon, pumasok sa trilyon, at ngayon ay patuloy na lumalaki. Ang bawat presidente, sa kabila ng kanilang mga promise at legacy, ay nag-iwan ng utang na mas mabigat kaysa sa kanilang inabutan.
Ang Simula ng Pasanin at ang Debt Crisis
1. Diosdado Macapagal (1961-1965): Ang Devaluation na Nagpabigat
Ang kuwento ng malaking utang ay nagsimula sa modern na panahon sa ilalim ni Pangulong Diosdado Macapagal. Nang siya ay manungkulan noong 1961, ang kabuuang utang ng bansa ay nasa ₱700 milyon pa lamang. Ngunit pagdating ng 1965, umabot na ito sa ₱2.3 bilyon (Mula sa [01:07], [01:18]).
Ang dahilan ng halos tatlong beses na pagtaas ay ang pagbagsak ng halaga ng piso—mula ₱2 kada dolyar, naging ₱3 kada dolyar ito. Kahit ang utang ay hindi ganoon kalaki kung sa dolyar titingnan, mas mabigat na agad ito sa Philippine Peso, na naglatag ng precedent sa epekto ng foreign exchange sa ating pambansang pananalapi.
2. Ferdinand Marcos Sr. (1965-1986): Ang Era ng Malawakang Pag-utang
Ang panahon ni Marcos Sr. ang itinuturing na watershed moment sa paglobo ng utang ng Pilipinas. Sa loob ng dalawang dekada, ang utang ay sumirit mula ₱2.3 bilyon noong 1965 hanggang sa nakagugulat na ₱35.5 bilyon pagtatapos ng kanyang pamumuno noong 1986 (Mula sa [02:15], [02:22]).
Ito ay tumutumbas sa halos 1,700% na pagtaas, o 17 beses na paglobo ng utang, isang napakalaking jump sa kasaysayan ng bansa. Ang pangunahing dahilan ay ang pagpopondo sa kanyang malawakang infrastructure projects—mga tulay, gusali, at imprastraktura—na pinondohan ng malalaking utang mula sa mga foreign banks at institusyon tulad ng World Bank at International Monetary Fund (IMF) (Mula sa [02:06]). Ang panahong ito ang nagluwal sa tinatawag na Philippine Debt Crisis, kung saan halos isang-katlo ng pambansang budget ay napupunta lamang sa pambayad ng utang, na nagdulot ng pagliit ng pondo para sa mga serbisyong panlipunan (Mula sa [03:04]). Kasabay nito, ang piso ay lalo pang bumagsak, mula ₱5 sentimos kada dolyar, umabot ito sa ₱19 kada dolyar noong 1985 (Mula sa [02:34], [02:44]).
Ang Pagbabalik-Demokrasya at ang Pagharap sa Pasanin
3. Corazon “Cory” Aquino (1986-1992): Ang Legacy Debt
Nang maupo si Pangulong Corazon Aquino pagkatapos ng EDSA People Power Revolution, sinalubong niya ang bansa na may napakalaking utang na iniwan ng nakaraang administrasyon. Ang kanyang pamahalaan ay nagtuon ng pansin sa pagbabayad ng mga utang upang maibalik ang tiwala ng mga dayuhang mamumuhunan at bansa (Mula sa [03:41], [03:49]).
Subalit, kahit nagbayad, ang utang ay patuloy pa ring tumaas mula ₱35.5 bilyon noong 1986 hanggang sa ₱87.7 bilyon pagdating ng 1992 (Mula sa [04:25], [04:34]). Patuloy ang paghina ng piso na umabot na sa ₱25 kada dolyar, na nagpabigat sa halaga ng utang (Mula sa [04:54]). Ang malaking bahagi ng budget na napupunta sa debt service ay nagdulot ng kakulangan sa pondo para sa mga social services ng mamamayan.
4. Fidel V. Ramos (1992-1998): Pagsalubong sa Trillion
Sa ilalim ni Pangulong Fidel V. Ramos, naranasan ng Pilipinas ang political stability at ang pag-angat ng ekonomiya, na tinawag pa ngang isa sa Tiger Cub Economies ng Asya (Mula sa [05:21], [05:30]). Ngunit kahit maganda ang economic performance, ang utang ay lalo pang lumaki.
Mula sa ₱87.7 bilyon noong 1992, umabot ito sa ₱1.5 trilyon pagdating ng 1998 (Mula sa [05:46], [05:50]). Ang peso devaluation muli ang malaking salarin, dahil bumagsak ang piso mula ₱25 hanggang ₱40 kada dolyar (Mula sa [06:03], [06:09]). Ang Asian Financial Crisis na nagsimula noong 1997 ay malaking factor din sa pag-abot ng utang sa trillion-level, na nagbigay ng matinding pasanin sa bansa.
5. Joseph “Erap” Estrada (1998-2001): Ang Crisis at ang Peso
Ang panunungkulan ni Pangulong Joseph Estrada ay naapektuhan ng Asian Financial Crisis at ng mga isyung pulitikal. Sa kanyang maikling termino, ang utang ay tumaas mula ₱1.5 trilyon noong 1998 hanggang sa halos ₱2.4 trilyon bago siya mapatalsik sa puwesto noong 2001 (Mula sa [06:43], [06:54]).
Sa loob lamang ng tatlong taon, ang utang ay tumaas nang 1.6 na beses. Lalong lumala ang sitwasyon nang ang piso ay bumagsak pa sa ₱50 kada dolyar, na nagpabigat sa kabuuang halaga ng mga foreign loan (Mula sa [07:07], [07:12]).
Ang Trilyong Pasanin ng Bagong Milenyo
6. Gloria Macapagal-Arroyo (2001-2010): Ang Global Financial Crisis
Sa halos siyam na taon ni Pangulong Gloria Macapagal-Arroyo, ang utang ay tumaas mula ₱2.4 trilyon noong 2001 hanggang sa ₱4.7 trilyon pagdating ng 2010 (Mula sa [07:42], [07:50]). Ang halos dobleng pagtaas na ito ay dulot ng pangangailangan ng gobyerno na mangutang upang mapanatili ang ekonomiya sa gitna ng Global Financial Crisis noong 2008 (Mula sa [07:58]). Bagamat may mga programang pang-ekonomiya, ang pag-utang ay naging kritikal upang masuportahan ang mga social program at panatilihin ang takbo ng bansa.
7. Benigno “Noynoy” Aquino III (2010-2016): Ang Slowest Growth
Sa ilalim ng administrasyong “Daang Matuwid,” nagkaroon ng significant na pagbabago sa fiscal management ng bansa. Kahit tumaas pa rin ang utang mula ₱4.7 trilyon noong 2010 hanggang ₱6.1 trilyon noong 2016 (Mula sa [08:34]), ang pagtaas na ito ay mas mabagal kumpara sa mga naunang administrasyon (1.3 beses lamang) (Mula sa [09:12]).
Ayon sa mga ekonomista, sa panahong ito, bumaba ang Debt-to-GDP ratio ng bansa (Mula sa [09:31]). Nangangahulugan ito na mas mabilis ang paglaki ng kita ng bansa (GDP) kaysa sa paglaki ng utang, na nagpakita ng mas magandang fiscal health dahil sa mahigpit na pamamahala sa pondo at kampanya laban sa katiwalian (Mula sa [08:44]).
8. Rodrigo “Rody” Duterte (2016-2022): Ang Pandemic Debt
Ang pinakamabilis na pagdoble ng utang sa trillion-level ay naganap sa ilalim ni Pangulong Rodrigo Duterte. Mula ₱6.1 trilyon noong 2016, sumirit ito sa halos ₱13.4 trilyon sa pagtatapos ng kanyang termino noong 2022 (Mula sa [10:17], [10:29]). Ang utang ay tumaas nang halos 2.5 beses sa loob lamang ng anim na taon.
Ang pangunahing dahilan ng matinding paglobo ay ang COVID-19 pandemic (Mula sa [10:47]). Napilitang mangutang ang gobyerno upang pondohan ang mga ayuda, health programs, at tulong sa mga nawalan ng hanapbuhay, bukod pa sa malawakang Build, Build, Build na programa (Mula sa [10:56]). Ang utang ay naging lifeline ng bansa sa gitna ng pandemya, ngunit kapalit nito ay ang napakalaking pasanin sa bansa.
9. Ferdinand “Bongbong” Marcos Jr. (2022-2025): Ang Pasanin ng Kinabukasan
Ang kasalukuyang administrasyon ni Pangulong Ferdinand Marcos Jr. ay nagmana ng unprecedented na utang na ₱13.4 trilyon. Sa kanyang unang tatlong taon, inaasahang aabot pa ito sa ₱17.6 trilyon pagdating ng 2025 (Mula sa [11:33], [11:42]).
Ang pinakamalaking alalahanin ngayon ay hindi lamang ang total amount, kundi ang trilyon-trilyong halaga ng interest na kailangang bayaran taon-taon. Ito ay pondo na dapat sana ay napupunta sa pagpapabuti ng kalidad ng edukasyon, health care, at social services para sa mamamayan.
Ang Tanging Tanong: Sino ang Magbabayad sa Huli?
Mula ₱700 milyon hanggang ₱17.6 trilyon. Ang paglobo ng utang ng Pilipinas ay nagpapakita ng isang siklo ng pagdedesisyon na hindi napigilan ng panahon, administrasyon, o krisis. Bawat pangulo ay may kani-kaniyang dahilan—ang iba ay nag-utang para sa pag-unlad, ang iba ay para sa survival ng bansa.
Ngunit ang malinaw na katotohanan ay ang utang na ito ay hindi maglalaho. Ang bigat ng ₱176,000 per Filipino (Mula sa [12:35]) ay nagpapaalala na ang pasaning ito ay ipapasa sa atin at sa susunod pang henerasyon. Ang utang ng bansa ay utang ng bawat mamamayan, at ang bawat taxpayer ang magbabayad nito.
Ang kuwento ng utang ng Pilipinas ay hindi lamang kasaysayan ng mga numero; ito ay kasaysayan ng mga priority at sacrifice na ginawa ng gobyerno. Bilang mamamayan, ang tanging magagawa natin ay maging mapagmatyag, suriin ang bawat pag-utang, at tiyakin na ang bawat sentimo ay napupunta sa tamang proyekto at hindi nasasayang o napupunta sa katiwalian. Kung patuloy na lulobo ang utang, ang tanging tanong na nananatili ay: Sino nga ba talaga ang magbabayad sa huli, kung hindi tayo?
