HUSTISYA O KASIKATAN? ANG MAPANGANIB NA PAGTATANONG SA TANGGAPAN NG OMBUDSMAN: DATING PINUNO, NAGTANGGOL SA DIGNIDAD LABAN SA ‘PA-EPAL’ NA PAMUMUNO

 

Sa gitna ng pambansang diskusyon hinggil sa transparency at pananagutan, biglang umalingawngaw ang isang boses na matagal nang nanahimik—ang tinig ng dating pinuno ng Tanggapan ng Ombudsman. Ang dating Ombudsman, na pinalabas sa isang panayam upang ipagtanggol ang kanyang sarili at ang dating paraan ng pagpapalakad sa Tanggapan, ay direktang bumanat sa kasalukuyang pamunuan. Ang labanang ito ay hindi lamang pagtatalo ng dalawang opisyal; ito ay isang makasaysayang banggaan ng dalawang magkaibang pilosopiya ng hustisya—ang isa ay nagtataguyod ng dignidad at tahimik na paggawa, at ang isa ay inakusahang naghahanap ng kasikatan sa media sa kapinsalaan ng reputasyon ng tao.

 

Ang Pagdepensa sa ‘Secret Decision’: Hindi Kami Taga-Anunsyo

 

Nagsimula ang lahat sa akusasyon ng “secret decision,” na ibinato ng kasalukuyang administrasyon ng Ombudsman Samuel Martires (na tinawag sa video bilang “Ombudsman Rimulia”) at ng isang Assistant Professor ng UP College of Law na si Paulo Tamase. Ang tinutukoy ay ang mga desisyon ng Ombudsman noong nagdaang administrasyon, tulad ng pagbasura sa kaso ni Senador Joel Villanueva. Ipinahihiwatig ng mga kritiko na ang kawalan ng malawakang pag-aanunsyo sa desisyong ito ay isang anyo ng pagtatago at kakulangan sa transparency.

Ngunit mariing binuweltahan ng dating Ombudsman ang akusasyong ito. “[03:31] Hindi po trabaho nila na mag-announce ng mag-announce,” ani ng dating opisyal, na nagpaliwanag na ang mga hukuman, tulad ng Korte Suprema at Court of Appeals, ay hindi rin nag-aanunsyo ng lahat ng kanilang desisyon. Kung gagawin nila itong tungkulin, “[03:41] wala na kaming trabahong gagawin kundi mag-announce na mag-announce.”

Sa isang matapang na paglilinaw, tinukoy ng dating Ombudsman na ang mga nagpaparatang na ito, kasama na ang Professor, ay “[06:21] kulang ang basa niya sa functions ng ombudsman.” Tiniyak niya na ang Tanggapan ay mandated to be transparent [06:24], ngunit hindi nito tungkulin “[06:37] to be conducting everyday a press conference announcing that this is what I did.” Ang paghahangad na ito ng daily press conference ang nagbubunyag ng mas malalim na problema sa kasalukuyang pamunuan.

Ang Pundasyon ng Dignidad: Ang Pagkakaiba ng Probable Cause at Beyond Reasonable Doubt

 

Ang pinakamahalaga at pinakamalalim na punto ng depensa ng dating Ombudsman ay nakasentro sa dignidad at reputasyon ng akusado. Ang Tanggapan ng Ombudsman ay may tungkulin lamang na magtuko ng probable cause [07:34]—isang mas mababang pamantayan ng ebidensya—para sa pag-file ng kaso sa Sandiganbayan. Sa Sandiganbayan, ang pamantayan ay mas mataas: proof beyond reasonable doubt [08:09].

Dito nag-uugat ang panganib ng pagiging maingay sa media:

Panganib ng Maagang Hukom: “[08:23] Kung magpuputak ako ngayon… na nag-file ako ng case laban kay Juan dela Cruz, ah and later on Juan Dela Cruz is acquitted by the court… Hindi ko ba sinira ang dignidad ni Juan Dela Cruz?”
Pagkawasak ng Reputasyon: Ang pag-aanunsyo ay agad na nagtatanim sa isip ng taumbayan na ang akusado ay nagkasala, lalo na sa mga kaso ng katiwalian (malversation) [13:45]. Kahit pa mapawalang-sala sa korte, mananatili sa isip ng publiko ang hinala, na wawasak sa pamilya at kinabukasan ng akusado [09:27].
Respeto sa Tao: “[09:44] Protrotektahan ko ‘yung dignidad ng isang tao dahil karapatan niya ‘yun, eh.” Ang tungkulin ay mag-file ng kaso at hayaan ang hukuman na magbigay ng hatol [09:48].

Taliwas ito sa kasalukuyang Ombudsman, na inakusahan ng pagyurak sa dignidad ng mga iniimbestigahan, tulad ng pag-aanunsyo ng imbestigasyon sa SALN ni Bise Presidente Sara Duterte [08:55]. Ang aksyon na ito, kahit wala pang pinal na hatol, ay lumilikha na ng malicious thinking sa isip ng mga Pilipino, na nagpapatunay na ang values ng pag-respeto sa kapwa ay tila nawawala na sa kasalukuyang Tanggapan.

 

Ang Kritisismo: Isang Ombudsman na “Fame Whore” at Paepal

 

Ang mga salitang ginamit ng dating Ombudsman at ng nagre-react na komentarista laban sa kasalukuyang Ombudsman Martires ay matatalim at walang pag-aatubili. Binansagan si Ombudsman Martires bilang “chismosa” at “fame whore” [04:35] dahil sa tila obsesyon nito sa media at kasikatan.

Pag-glorify sa Sarili: “[07:22] But I do not want to be glorified at the expense of people whose guilt are not yet determined by the court.” Ipinahiwatig ng dating pinuno na ang pag-aanunsyo ni Martires ay isang paraan lamang upang i-glorify ang sarili [09:55] at magpakita na “magaling ako umbutsman ako” [07:44], sa halip na manatiling neutral at professional sa pagganap ng tungkulin.
Araw-araw na Press Conference: Kinutya ang kasalukuyang Ombudsman na tila “reporter” [10:37] na halos araw-araw at kada oras ay dapat na nasa media [04:24]. Ito ay isang malaking paglihis mula sa tradisyon ng Tanggapan, kung saan ang dating Ombudsman ay bihira lang makita sa media.
Selektibong Pag-aanunsyo at Pulitika: Mas malala pa, inakusahan si Ombudsman Martires ng selektibong pag-aanunsyo ng kaso, partikular ang mga kaalyado ng mga Duterte [11:04]. Tinanong ng dating Ombudsman kung bakit “[11:04] of all cases this is the only case that fell into the table of the ombutsman Rimulia?” Ang pagpili ng mga kaso na ia-announce ay nagpapahiwatig ng isang political agenda at hindi simpleng pagiging transparent.

Protector ng Lahat: Ang Diwa ng Tanod ng Bayan

 

Ang Tanod ng Bayan, ang orihinal na tawag sa Ombudsman, ay itinatag upang maging Protector of the People [12:49]. Nilinaw ng dating Ombudsman na ang salitang “people” ay ginamit sa unqualified terms [12:58], na nangangahulugang dapat nitong protektahan ang karapatan ng complainant at ng respondent.

Ang kritisismo na pinoprotektahan ng dating Ombudsman ang mga personalidad ay binalik sa kritiko: “[13:14] Hindi ako nagsasalita dahil wala akong karapatan sirain ang kanilang future.” Ang pagpili na maging tahimik at hayaan ang korte ang magdesisyon ay hindi pagprotekta sa nagkasala, kundi paggalang sa proseso ng batas at pagtatanggol sa karapatan ng lahat—kasama na ang karapatan na huwag wasakin ang dignidad bago pa man may pinal na hatol.

Ang paninindigan ng dating Ombudsman ay isang pagninilay sa etika at moralidad ng serbisyo publiko. Ang “values” na itinuro sa kanya [10:06] ay ang respetuhin ang dignidad ng kapwa at huwag manira para lang sumikat ka [10:25].

Sa huli, ang pag-atake ng dating Ombudsman ay hindi lamang isang personal na depensa. Ito ay isang mahigpit na tawag para sa Tanggapan ng Ombudsman na bumalik sa kanyang core mandate: Ang maging isang tahimik at epektibong ahensiya na nagpapatupad ng hustisya batay sa due process at paggalang sa karapatan ng bawat Pilipino, sa halip na maging isang circus na umiikot sa paghahanap ng media spotlight at political prosecution. Ang panawagan ay malinaw: Ibalik ang Dangal sa Tanggapan ng Tanod ng Bayan.