Kahihiyan at Kalbaryo ni Diwata: Sikat na Pares Vendor Inaresto Dahil sa Maling Pangalan—Kapabayaan ng Pulisya, Naglantad ng Butas sa Sistema ng Hustisya

 

Ang ingay ng kawayan habang nagluluto ng pares, ang masarap na amoy ng mainit na sabaw, at ang sigla ng paghaharap sa harap ng kanyang tindahan—ito ang karaniwang mundo ni Deo Balbuena Abay, mas kilala bilang si Diwata, ang sikat at kinagigiliwang street vendor na naging sensasyon sa social media. Subalit ang sikat na ngiti at ang matibay na paninindigan sa buhay ay panandaliang binalot ng takot at pagkalito nang bigla siyang harapin ng isang warrant of arrest na nagmula sa isang lugar na hindi niya kailanman tinungtungan.

Ang kalbaryo ni Diwata ay hindi lamang simpleng istorya ng isang taong nagkamali ng pagkakakilanlan; ito ay isang nakakakilabot na paglantad sa malalang kapabayaan ng ilang tagapagpatupad ng batas at ang nakababahalang butas sa ating sistema ng hustisya na kayang magpabagsak at magpahamak sa isang inosenteng mamamayan. Ang nangyari sa kanya ay isang maingay na babala: kung sa isang kilalang personalidad tulad niya nangyari ito, paano pa kaya sa mga ordinaryong Pilipino na walang boses, walang koneksyon, at walang pera para magpiyansa?

 

Ang Hindi Inaasahang Pagkatok sa Pintuan ng Kahihiyan

 

Nagsimula ang lahat noong ika-7 ng Oktubre [01:10], nang may mga lalaking nagpakilalang pulis ang kumatok sa bahay ni Diwata sa General Trias, Cavite. May dala silang papel: isang warrant of arrest para sa isang kasong nag-ugat sa Mandaluyong City. Ang akusasyon? Isang paglabag sa lokal na ordinansa, na ayon sa naunang pahayag ng pulis, ay may kinalaman sa pagtatapon ng basura o posibleng public intoxication [01:51].

Laking gulat ni Diwata, na ang tunay na pangalan ay Dil Harito (ang pangalan na nakasaad sa warrant) [01:27], sapagkat ang kanyang negosyo, ang kanyang buhay, at ang kanyang araw-araw na pagkilos ay nakasentro lamang sa Pasay City [01:44]. Sa kanyang pagtataka, nagtanong siya kung ano ang kinalaman niya sa Mandaluyong, isang lugar na hindi niya man lang napadpad. Ngunit dahil may bitbit na legal na dokumento, sumunod siya nang maayos sa mga pulis.

Ang pagsunod na ito ay nagdulot ng isang gabi ng kawalang-katiyakan at kahihiyan. Dahil gabi na siya nahuli, kinailangan niyang manatili sa loob ng kulungan, na sa kalaunan ay kailangan niyang lisanin sa pamamagitan ng pagbabayad ng piyansang Php3,000 [02:06, 02:16]. Para sa marami, ang halagang ito ay maliit. Subalit para sa isang street vendor na umaasa lamang sa araw-araw na benta, ang Php3,000 ay katumbas na ng ilang araw na pagkayod, isang malaking dagok sa kanyang kabuhayan at panimula ng kanyang pagdaramdam. Ang sitwasyon ay hindi lamang nagdulot ng pinansyal na pasakit, kundi nagdala rin ng matinding abala at kahihiyan sa kanyang reputasyon, lalo na bilang isang sikat na personalidad [02:32].

Ang Paghahanap ng Katotohanan: Maling ID, Malabong Larawan

 

Agad na lumapit si Diwata sa programa ni Raffy Tulfo upang humingi ng tulong at ipaliwanag ang kanyang panig. Dito, unti-unting nabuksan ang nakakagulat na ugat ng pagkakamali: ang mapanganib na kapabayaan at kawalan ng due diligence ng mga opisyal na naunang humawak sa kaso.

Ayon sa pahayag ng isa sa mga pulis na kasama sa naunang operasyon sa Mandaluyong, may limang tao raw ang nahuli noon dahil sa pag-iinom sa kalye. Apat sa kanila ay nagpakita ng kani-kanilang ID, subalit may isang tumanggi. Nang mapilitan, naglabas ito ng ID na sira ang litrato, kaya hindi makita nang malinaw kung sino talaga siya. Ang ginawa ng pulis? Isinulat lamang ang pangalan na nasa ID—ang pangalang Dil Harito—nang walang sapat na beripikasyon sa pamamagitan ng litrato [03:05].

Ang pinakamatindi pa, tumanggi rin daw ang taong iyon na ipakuha ang litrato ng kanyang ID, kaya walang matibay at malinaw na ebidensya kung sino talaga ang tunay na may sala. Kinilala ng pulis na si Diwata (ang sikat na vendor) ay hindi ang taong kanilang nahuli, subalit ang kawalan ng tamang dokumentasyon ang nagtulak sa kanila na mag-isyu ng warrant batay lamang sa pangalan [03:42].

Ipinunto ni Senator Raffy Tulfo ang malaking pagkukulang na ito. Bilang awtoridad, may karapatan ang pulis na ipatupad ang tamang proseso. Ang hindi pagpilit na kumuha ng larawan ng ID, litrato ng mukha, at tamang impormasyon (tulad ng date of birth) ay isang seryosong pagkakamali na nagbigay-daan sa sinumang look-alike ng pangalan na madamay [05:53]. Ang simpleng kapabayaan na ito ang nagdudulot ng malaking abala, hindi lamang sa pera at oras, kundi pati na rin sa reputasyon at dignidad ng isang inosente [05:46].

 

Ang Butas sa Sistema: Kakulangan sa Komunikasyon at Due Diligence

 

Lalong lumala ang sitwasyon nang tawagan ang opisyal na tumanggap ng warrant mula sa Cavite PNP, si Sergeant Kayaga. Ayon kay Kayaga, nag-beripika raw sila sa address ni Diwata at kinumpirma na tugma ito sa pangalan sa warrant, kaya agad nilang inaresto si Diwata [06:50].

Ngunit muling itinama ni Tulfo ang proseso [07:06]. Hindi sapat na basta may pangalan lang sa papel; dapat sana ay tinawagan muna ang arresting officer sa Mandaluyong upang makita at makumpirma kung ang taong hinuhuli sa Cavite ay siya talaga ang tinutukoy sa warrant. Ang kawalan ng komunikasyon sa pagitan ng dalawang presinto, ang kakulangan ng paghahambing ng larawan, at ang tanging pagbase sa isang pangalan ang naging mitsa ng maling pagkakahuli.

Ang kaso ni Diwata ay nagbigay-diin sa isang nakababahalang katotohanan: Maraming mahihirap na Pilipino sa mga city jail ngayon ang nakakulong kahit wala silang kasalanan dahil sa kakulangan ng due diligence ng ilang opisyal [07:31]. Hindi kaya ng marami na magpiyansa, kaya matagal silang nananatili sa kulungan, habang ang tunay na may sala ay malaya pa [07:39].

Ang mahalagang aral dito ay dapat daw ay hindi basta-basta nagpapadalos-dalos ang mga pulis sa pag-iisyu ng warrant at pag-aresto. Ang ganitong kapabayaan ay nagdudulot ng matinding panganib sa kalayaan at kabuhayan ng mga walang laban.

Ang Paninindigan ni Diwata: Laban Para sa Inosente

 

Sa gitna ng lahat ng hirap at pagkalito, nanatiling matatag si Diwata. Hindi siya nanahimik. Sa halip na magpatuloy lang sa kanyang pagtitinda, pinili niyang magsalita at lumaban para sa mga taong katulad niya na walang kakayahan o boses na ipagtanggol ang sarili [09:59].

Malinaw ang kanyang sagot nang tanungin siya tungkol sa kanyang susunod na hakbang. Kung mapapatunayan niyang may tao ngang gumamit ng pangalan niya, balak niyang sampahan ito ng kaso [07:54]. Idinagdag pa niya ang matinding pakiusap: “Sana ang nangyari sa akin ay magsilbing aral sa mga awtoridad. Hindi lahat ng nadadamay ay may kasalanan,” [08:02] sabi niya.

Gumastos siya hindi lamang ng Php3,000 para sa piyansa, kundi pati na rin sa abogado at sa pag-aayos ng papeles—lahat ay galing sa kanyang pinaghirapang pera sa pagtitinda ng pares [08:20]. Ito ang masakit na katotohanan: ang isang inosente, dahil sa kapabayaan ng estado, ay kailangang gumastos ng sarili niyang pera at oras para lamang patunayan ang kanyang kalayaan.

Ang kaso ni Diwata ay nagbukas ng posibilidad na magsasampa siya ng kaso laban sa mga sangkot na pulis pati na rin sa taong gumamit ng kanyang pangalan [10:32]. Umaasa siya na ito na ang huling beses na mangyayari ang ganitong uri ng pagkakamali at sana, magsilbi itong matinding aral hindi lamang sa kapulisan kundi sa buong sistema ng hustisya sa Pilipinas. Ang kanyang laban ay naging simbolo na ang hustisya ay hindi dapat nakabase sa estado ng buhay, kundi dapat itong maging pantay at matuwid para sa lahat, lalo na para sa mga ordinaryong mamamayang kumakayod at nagpapawis araw-araw.

Sa huli, ang kuwento ni Diwata ay isang masakit na paalala: ang kalayaan ay hindi dapat ipinagkakaloob lamang sa mga may pera o koneksyon, kundi dapat itong protektahan ng estado sa pamamagitan ng matinding pagiging maingat at masusing pagsunod sa batas. Ang warrant of arrest ay isang seryosong kapangyarihan; dapat itong gamitin nang may lubos na responsibilidad at paggalang sa karapatan ng bawat Pilipino. Ang kalbaryong dinanas ni Diwata ay hindi dapat manatiling isang malungkot na istorya, kundi isang hudyat para sa agarang reporma sa paraan ng pagpapatupad ng batas sa bansa.